نیروهای مسلح کشورمان نیز از این قاعده مستثنی نبوده و همواره سعی در اجرای این مهم دارند که در این میان، نقش تمرینات رزمی در نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران بسیار چشم گیر است چرا که با توجه به حساسیت بالای توان هوایی و تجهیزات‌محور بودن آن، لزوم تست تسلیحات مختلف و آموزش های میدانی به کارکنان بیش از پیش احساس می شود و از سوی دیگر با توجه به تحریم های نظامی اعمال شده بر کشورمان، بررسی عملکرد ناوگان موجود همواره مدنظر است.

از سویی دیگر -علیرغم مشکلات فراوان- کارکنان زحمت کش این مجموعه نیز در کنار سایر بخش های نیروهای مسلح، فعل خودکفایی را به خوبی صرف کرده اند و با اجرای دقیق تعمیرات و به روز رسانی ناوگان هوایی، تست تسلیحات جدید در بخش های گوناگون و توجه به ارتقای سامانه های مختلف اعم از راداری، جنگ الکترونیک، ناوبری و... توان عملیاتی خود را به خوبی به نمایش گذاشته اند که همین موضوع اهمیت بررسی میدانی امکانات را پیش از پیش مشخص می سازد.

با این توصیفات، بنا بر زمان تعیین شده توسط مقامات ارشد نظامی کشورمان، زمان 14ام و 15ام شهریور ماه سال جاری جهت برگزاری پنجمین رزمایش فداییان حریم ولایت مشخص و در روز موعود با رزم مقدس «یا علی ابن ابیطالب (ع)» آغاز شد.

** پرنده ها راهی مرکز می‌شوند

طی روزهای منتهی به زمان این رزمایش، هواپیماهای شکاری از پایگاه های مختلف هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران وارد منطقه هوایی شهید بابایی اصفهان شدند و بنا بر اعلام امیر خلبان علیرضا برخور جانشین فرمانده نیروی هوایی ارتش، این رزمایش با شعار صلح و امنیت پایدار در 3 منطقه هوایی با وسعت 400 هزار کیلومتر مربع آغاز و میدان تیر انارک شهرستان نائین اصفهان نیز به عنوان مرکز اجرای عملیات های هوا به هوا و هوا به سطح در نظر گرفته شد.

در این رزمایش، پایگاه های هوایی شمال، شمال غرب، غرب، مرکز و جنوب کشور حضور داشتند و انواع هواپیماهای جنگنده شامل F-4، F-5، F-7، F-14، MiG-29، Su-24 و صاعقه در کنار هواپیماهای ترابری C-130 و سوخت رسان بوئینگ 707 و 747، هواپیماهای ارتباطی، پهپادهای شناسایی و بالگرد های ترابری بل 214 و شینوک در تمرینات حاضر بودند.

در این رزمایش انواع تمرینات شامل درگیری های هوا به هوا، شلیک تسلیحات بهینه سازی شده نهاجا، اجرای تمرینات جنگ الکترونیک، شناسایی منطقه درگیری، پوشش هوایی، پدافند غیر عامل و ... به مرحله اجرا در آمد که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.

نهایتا با برگزاری تمرینات از پیش تعیین شده، هواپیماهای شکاری، منطقه هوایی اصفهان را به سمت پایگاه هوایی متبوع خود ترک کردند.

** روز نخست؛ شمشیرها از نیام بیرون می‌آید

در روز نخست رزمایش، هواپیماهای شکاری نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، اقدام به شناسایی منطقه درگیری و همچنین تست تسلیحات مشقی در منطقه عمومی رزمایش  کردند که با توجه به آنکه منطقه مورد نظر باید مورد تصویر برداری نیز واقع شده تا خلبانان تیزپرواز نیروی هوایی به دقت آن را بمباران کنند، با استفاده از هواپیماهای شناسایی سرنشین دار (احتمالا جنگنده شناسایی RF-4E) و همچنین هواپیماهای بدون سرنشین، این امر به دقت صورت پذیرفت.

سپس با تحلیل تصاویر به دست آمده و انجام چند پرواز تمرینی بر فراز میدان تیر انارک اصفهان، شرایط برای تست مهمات جنگی در روز دوم و اصلی رزمایش محیا شد.

در زیر به صورت جزء به جزء به بررسی اقدامات صورت گرفته توسط جنگنده های نهاجا در روز نخست می‌پردازیم:

* دفاع تامکت ها و فالکروم ها از منطقه

F-14: جنگنده F-14A ملقب به تامکت، از پایگاه هشتم شکاری (شهید بابایی) هواپیمایی شکاری با وظیفه دفاع هوایی، رهگیری و همچنین ایجاد برتری هوایی در میدان نبرد است که وظیفه انجام گشت های هوایی برای یگان های بمب افکن اعزامی به منطقه رزمایش را بر عهده داشت.

در این تمرین ها، جنگنده های تامکت با بهره گیری از موشک های بهینه سازی شده هوا به هوا، به سمت منطقه مورد نظر پرواز کرده و با اجرای گشت هوایی یا همراهی ناوگان بمب افکن، منطقه را در برابر تک شکاری های دشمن فرضی ایمن ساختند.

از طرف دیگر این جنگنده در همراهی با دیگر شکاری‌ رهگیر حاضر در تمرینات یعنی میگ 29، عملیات شناسایی ناحیه و همچنین تمرین درگیری هوایی را به انجام رساندند.

در بخشی دیگری از تمرینات نیز تامکت ها با سوخت گیری از هواپیمای سوخت رسان بوئینگ 707 افزایش مداومت پروازی در منطقه نبرد را اجرا کردند.

MiG-29: جنگنده های شکاری رهگیر MiG-29 ملقب به فالکروم، (اعزامی از پایگاه‌های هوایی یکم شکاری تهران و دوم شکاری تبریز) در 2 نمونه رزمی MiG-29A و آموزشی/رزمی MiG-29UB در رزمایش حضور داشتند که همانند تامکت ها وظیفه دفاع هوایی و گشت رزمی در منطقه به آنان سپرده شد.

در روز نخست تمرینات، یک فروند از فالکروم ها با اجرای عملیات شناسایی بر فراز منطقه میدان تیر انارک، اطلاعات مورد نیاز را کسب و سپس به اجرای تمرین درگیری هوایی با F-14 همراه پرداخت، پس از اجرای این تمرینات نیز هردو جنگنده به پایگاه هشتم شکاری اصفهان باز گشتند.

** اولین نمایش عمومی سوخوها با راکتهای خاص

Su-24: بمب افکن ضربتی Su-24MK ملقب به فنسر، یک هواپیمایی راهبردی و برد بلند در اختیار نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران است که همواره به عنوان یکی از اصلی ترین ارکان رزمایش های انجام گرفته توسط نیروی هوایی و سایر تمرینات مشترک مورد استفاده قرار می گیرند.

فنسرهای اعزامی از پایگاه هفتم شکاری شیراز (پایگاه شهید دوران) مانند سالهای پیشین، تسلیحات دقیق و نقطه زن بهینه سازی شده خود را جهت اجرای تمرینات حمل می کردند.

در این بخش، جنگنده ها انواع موشک های نقطه زن هدایت لیزری Kh-25ML و Kh-29L -با استناد به تصاویر منتشر شده- را با خود داشتند. از طرف دیگر همچنین برای نخستین بار در سالهای اخیر راکت های سنگین هوا به سطح 240 م م سری S-24 نیز بر روی پایلون های حمل سلاح فنسرها مشاهده شد.

موشک Kh-29 که با نام X-29 نیز شناخته می شود یک سلاح هوا به سطح هدایت دقیق روسی بوده که در 2 نمونه هدایت تلویزیونی (T) و هدایت لیزری (L) بنا بر تصاویر موجود به کشورمان فروخته شده است که وزنی حدودا 650 کیلوگرم داشته و با موشک هوا به سطح هدایت اپتیکی AGM-65 ماوریک ساخت ایالات متحده قابل مقایسه بوده هرچند از سرجنگی قوی تری برخوردار است و جهت انهدام اهداف خاص همانند پل ها، مراکز فرماندهی و عملیات، آشیانه ها، مخازن سوخت و به طور کل هر نقطه ای که نیاز به حمله دقیق باشد مورد بهره برداری قرار می گیرد.

موشک Kh-25ML یا X-25 نیز یک سلاح هوا به سطح لیزری است که جهت انهدام اهداف کوچکتر استفاده می شود، در تمرین های روز نخست رزمایش، بمب افکن ضربتی Su-24 با اصابت قرار دادن اهداف از پیش تعیین شده و اجرای پروازهای تمرینی برد بلند توانایی خود را به نمایش گذاشت.

** فانتوم همچنان بازیگر اصلی است

F-4: جنگنده بمب افکن F-4 ملقب به «فانتوم» را می توان اصلی ترین رکن هر رزمایش نیروی هوایی در نظر گرفت.

این هواپیما که اصالتا با توانایی اجرای ماموریت های مختلف و به صورت مولتی رول (همه کاره) متولد شده است می تواند در بخش های مختلف اعم از رهگیری هوایی، شناسایی، بمباران، شلیک تسلیحات هدایت دقیق، ضد کشتی و... به ایفای نقش بپردازد.

به نظر می رسد که فانتوم ها از مبدا پایگاه هوایی دیگر (احتمالا پایگاه سوم شکاری شهید نوژه همدان) و به همراه سایر فانتوم ها از پایگاه های هوایی ششم شکاری بوشهر (پایگاه شهید یاسینی) و نهم شکاری بندرعباس (پایگاه شهید عبدالکریمی) در این تمرینات حضور داشتند.

اندک تصاویر تلویزیونی منتشر شده مرتبط با روز نخست نشان می‌دهد که فانتوم‌ها از نمونه F-4E، با اجرای پروازهایی بر فراز منطقه رزمایش، تمرینات خود را با رهاسازی بمب های مشقی 500 پوندی MK.82 به انجام رسانده و سپس با اجرای سوخت گیری هوایی از تانکر سوخترسان بوئینگ 747 به پایگاه خود بازگشته اند.

F-5: جنگنده بمب افکن‌های ریزنقش F-5 ملقب به «تایگر» از پایگاه های هوایی دوم شکاری تبریز (شهید فکوری) و چهارم شکاری دزفول (شهید وحدتی) و در 2 نوع رزمی F-5E و آموزشی/رزمی F-5F حضور داشتند که در روز نخست تمرین بمباران اهداف در میدان تیر انارک را با مهمات مشقی به انجام رساندند.

در این تمرینات 2 فروندی، هر جنگنده مجهز به دو تیر بمب مشقی MK.82 بوده است که وزنی 500 پوند داشته و در 2 نوع سقوط آزاد و تاخیری جهت پرتاب در ارتفاع پایین مورد استفاده قرار می گیرد. این بمب ها در نمونه واقعی خود با سرجنگی قدرتمند می توانند آسیب های بالایی را به اهداف مورد نظر وارد کنند.

همچنین جنگنده های صاعقه 1 و نمونه دو کابین صاعقه 2 نیز در این روز، با حمل بمب های مشقی MK.82 و پرتاب آنان به سمت اهداف از پیش تعیین شده، میزان آمادگی خود را جهت حضور در روز اصلی محک زدند.

F-7: جنگنده بمب افکن های F-7 ملقب به «ایرگارد» از پایگاه هوایی هشتم شکاری اصفهان (شهید بابایی) نیز در 2 نمونه رزمی F-7N و آموزشی/رزمی FT-7N در تمرینات حضور داشتند که هرکدام از جنگنده ها نیز با پرتاب 2 تیر بمب های مشقی MK.82 در منطقه اصلی رزمایش، تمرینات مورد نظر را به انجام رساندند.

در کنار اجرای ماموریت های از پیش تعیین شده، طبق اعلام امیر خلبان روز خوش (سخنگوی رزمایش)، اجرای عملیات تست سامانه های کمک ناوبری و ارتباطی نهاجا شامل TACAN، ASR، PIR، گلاید و کورس، سامانه های تاکتیکی سیار و اپروچ، در شرایط جنگ الکترونیک به انجام رسید.

همچنین با مدنظر قرار دادن فن طب رزمی و با توجه به لایه لایه بودن رزمایش که موجب اجرای تمرینات در کنار تک دشمن فرضی و در نتیجه مقابله به آن می شده است، دستورالعمل های تعیین شده به دقت رعایت شده است، ضمنا سایر تمرین ها همانند بهره گیری از سامانه های راداری بومی، اخلال الکترونیکی، مقابله با تک شیمیایی و میکروبی، عملیات امداد و نجات و گشت مسلحانه هوایی جهت برتری بر فراز منطقه نبرد و مقابله با حملات دشمن فرضی به دقت انجام گرفت.

** روز دوم؛ آتش بر فراز منطقه

در روز دوم پنجمین رزمایش فداییان حریم ولایت، تمرین انهدام اهداف از پیش تعیین شده با استفاده از تسلیحات جنگی و در شرایط شبیه سازی شده نبرد واقعی، در کنار عملیات های مقابله با حملات ش.م.ه، جستجو و نجات، جنگ الکترونیک، گشت مسلحانه هوایی و شبیه سازی درگیری هوایی، سوخت گیری جهت اجرای عملیات های برد بلند، بارریزی تاکتیکی و اجرای امور کمک مردمی به مرحله اجرا در آمد.

* حمله به پایگاه شبیه سازی شده دشمن منطقه‌ای

لذا در این تمرینات طبق تصاویر منتشر شده، به نظر می رسد که یک پایگاه هوایی در مقیاس مشخص، شامل باند پروازی، رمپ (پارکینگ هواپیماها)، آشیانه ها و حتی هواپیماهای ماکت پارک شده در آن یا به طور کل هرآنچه در یک پایگاه هوایی دشمن فرضی متخاصم وجود دارد، در منطقه میدان تیر انارک شهرستان نائین اصفهان مورد شبیه سازی دقیق قرار گرفت که از این رو اقدامی جالب و ارزشمند محسوب می شود چراکه انجام تمرینات هوایی در شرایط نزدیک به واقعیت تاثیر فراوانی در عملکرد نیروهای عملیاتی دارد و شاید جالب باشد که اینگونه اقدامات در سایر کشورهای پیشرفته نهادینه شده، به گونه ای که حتی کلاه خلبانان نیروهای دشمن فرضی نیز با طرح‌های هدف متخاصم رنگ آمیزی شده است تا آموزش ها به بالاترین سطح خود دست یابد.

از سوی دیگر تمرینات جنگ الکترونیک که امروزه به عنوان یکی از اصلی ترین ارکان نبردها طبقه بندی می شود نیز به طور خاص مورد توجه برنامه ریزان و فرماندهان حاضر در رزمایش هوایی قرار گرفت، طبق اعلام سخنگوی رزمایش، میدان تیر انارک اصفهان، تنها مرکز جنگال (جنگ الکترونیک) کشور محسوب شده و عملیات های مورد نظر با استفاده از سیستم های اخلال گر، ضد اخلال گر و ضد ضد اخلال گر، طی این تمرینات و توسط هواپیماهای مختلف، مورد آزمایش و اجرا قرار گرفت.

* پرنده ها در میدان رزم چه کردند؟

در بخشی دیگر از تمرینات نیز، تست تسلیحات به روز شده و تشخیص قابلیت دقیق آن مد نظر قرار گرفت تا با بررسی فاکتورهای مختلف و تشخیص عملکرد، بهره برداری از آنان در شرایط اصلی، به بهترین نحو صورت پذیرد، لذا همانند روز نخست به صورت جزء جزء به بررسی اقدامات صورت گرفته با توجه به اعلام رسمی مسئولان رزمایش می پردازیم.

* تامکت‌ها سورپرایز کردند

F-14: تامکت ها همانند روز نخست تمرینات، وظیفه اجرای پوشش هوایی بر فراز منطقه رزمایش و همچنین اجرای تمرینات شبیه سازی شده درگیری هوایی با یک فروند جنگنده MiG-29UB را به انجام رساندند.

در این تمرینات، هواپیماهای درگیر با استفاده از سامانه های اخلال گر و جنگ الکترونیک توانایی یکدیگر را مورد ارزیابی قرار داده و با اجرای مانورهای سنگین هوایی، وظایف مورد نظر را صورت دادند.

همچنین یک فروند تامکت با فلر ریزی بر فراز منطقه رزمایش، فرار از موشک های حرارتی دشمن فرضی را تمرین کرد.

فلرها (Flare) که با نام «شراره» شناخته می شوند، گوی های آتشینی هستند که همانند منور از جنگنده پرتاب شده و موشک های حرارتی را که هدف آنان حرارت بازتاب شده از موتور هواپیماهای شکاری است را با ایجاد هدفی کاذب منحرف می کنند.

دیگر سیستم منحرف کننده تسلیحات هوا به هوا چف (Chaff) نام دارد که با نام «باریکه» نیز شناخته شده و از جنس براده ها و نوارهای باریک آلومینیومی است که با ایجاد سطح مقطع راداری کاذب می تواند تسلیحات هدایت راداری فعال را منحرف کند.

در کنار این تمرینات، جنگنده های تامکت بار دیگر مداومت پروازی خود را بر فراز منطقه درگیری با سوخت گیری از تانکر بوئینگ 707 افزایش دادند.

* هدف پرسرعت در تیررس فالکروم‌ها

MiG-29: فالکروم های حاضر در رزمایش علاوه بر انجام درگیری های هوایی، اقدام به شلیک موشک های هوا به هوا کردند.

در این تمرین یک فروند جنگنده MiG-29UB مجهز به موشک حرارتی R-73، یک تیر هدف حرارتی TDU-11 پرتاب شده از جنگنده F-5F همراه را مورد اصابت دقیق قرار داد که این تمرین، شبیه سازی درگیری هوایی با هدفی پر سرعت و سپس اصابت آن با استفاده از موشک های حرارتی است که پس از رهاسازی TDU و گردش شدید جنگنده حامل هدف، عملیات قفل و سپس انهدام صورت می پذیرد.

* درخشش شمشیر

Su-24: بمب افکن ضربتی فنسر در مرحله اصلی رزمایش خوش درخشید. طبق اعلام سخنگوی رزمایش، 11 هدف متفاوت توسط خلبانان تیزپرواز این هواپیماها و با بهره گیری از سلاح های دقیق و نقطه زن هدایت لیزری، اپتیکی و ضد رادار مورد اصابت قرار گرفت، به نظر می رسد که در این تمرین اهداف سخت و مشخصی همانند سطوح پروازی، آشیانه ها و همچنین سامانه های راداری موجود در پایگاه هوایی دشمن فرضی توسط سلاح های هوا به سطح هدایت دقیق و بهینه سازی شده Kh-29 و Kh-25 مورد حمله و اصابت دقیق قرار گرفته اند.

* حرف آخر را فانتوم‌ها زدند

F-4: جنگنده بمب افکن های فانتوم در روز دوم، بخشی از توان گسترده رزمی و توان حمل تسلیحاتی خود را به نمایش گذاشتند و در دوربین رسانه های خبری بیشتر مشاهده شدند.

نخست این جنگنده ها با بهره گیری از بمب های 500 پوندی MK.82 و راکت های هوا پرتاب، هدفی را در منطقه رزمایش مورد اصابت قرار دادند، سپس یک فروند از این جنگنده ها با بهره گیری از موشک هدایت اپتیکی AGM-65 ماوریک (با وزن حدودی 500 پوند) که مورد بهینه سازی قرار گرفته است، هدفی را سطح مقطع کوچک که به نظر یک خودرو بوده است مورد حمله و انهدام کامل قرار داد.

در پایان نیز 2 فروند از جنگنده های اف-4، هرکدام با رها سازی 9 تیر بمب 500 پوندی MK.82 (مجموعا 18 تیر و 9000 پوند) فرش بمبی را بر فراز پایگاه دشمن فرضی ایجاد کردند که با ایجاد آتشی جهنمی، تمامی اهداف باقی مانده را منهدم ساخت.

ضمنا همانطور که در بالا ذکر شد، یک فروند از نمونه های دو کابین، اقدام به حمل هدف هوایی TDU-11 برای موشک حرارتی یکی از فالکروم ها کرد و پس از رها سازی موشک هدف با یک گردش سریع، شرایط لازم را برای شلیک موشک R.73 از MiG-29 فراهم کرد. لازم به ذکر است جنگنده های صاعقه نیز هرکدام با تست نمونه های جدید بمب های 500 پوندی MK.82، هدف خود را که رمپ پروازی فرودگاه دشمن فرضی بوده است نابود ساختند.

* ماموریت انهدام باند پرواز بر عهده F7 گذاشته شد

F-7: ایرگاردهای حاضر در روز اصلی تمرینات، هرکدام به 2 تیر بمب 500 پوندی MK.82 مسلح بوده اند که بنا بر هدف از پیش تعیین شده، باند پروازی فرودگاه هدف، مورد اصابت آنان قرار گرفت.

* همه بارها بر دوش هرکولس است

C-130: هواپیماهای ترابری تاکتیکی هرکولس به عنوان اسب کاری نهاجا، همواره جزو اولین یگان های پروازی است که در شرایط گوناگون اعم از جنگی، حوادث و بلایای طبیعی، کمک های بشر دوستانه، حمل و نقل تجهیزات و... به ایفای نقش می پردازد.

* پهپادها و بالگردها هم بودند

بالگردهای Bell 214 و CH-47C: بالگردهای بل 214 و شینوک نیز در بخش دیگری از تمرینات، حمل و نقل نیروهای واکنش سریع به منطقه درگیری را شبیه سازی کردند.

در این تمرینات با بهره گیری از بالگرد سنگین شینوک، تجهیزات مورد نیاز نیروهای حاضر به منطقه درگیری حمل شده و در اختیار آنان قرار گرفت ضمن آنکه بالگردهای بل 214 تمرین عملیات جستجو و نجات را که اختصارا SAR نامیده می شود اجرا کردند.

پهپادها: هواپیماهای بدون سرنشین در جنگ‌های حال حاضر به عنوان یکی از اصلی ترین ارکان نیروهای مسلح هر کشوری طبقه بندی می شوند.

این هواگردها همانطور که از نام آنان پیداست فاقد خلبان بوده و به همین دلیل می توانند در شرایطی با ریسک بسیار بالا و با توجه به توانایی های رزمی خود مورد بهره برداری قرار گیرند.

در این رزمایش نیز از روز نخست توجه به این هواپیماها به صورت خاص دنبال می شد و در امر شناسایی منطقه نبرد و همچنین بهره گیری به عنوان هدف پرنده جهت مورد اصابت قرار گرفتن توسط جنگنده های حاضر در منطقه مورد بهره برداری واقع شدند.

* همه اهداف محقق شد

نهایتا طبق اعلام مسئولان پنجمین رزمایش فداییان حریم ولایت، این تمرینات با موفقیت کامل و با دستیابی به تمام اهداف از پیش تعیین شده ضمن رعایت تمامی نکات فنی و ایمنی به پایان رسید و تست تسلیحات به روز، بهره گیری از توان رزمی نیروی هوایی خصوصا ترکیبی از ناوگان شرقی و غربی موجود در نهاجا، اجرای عملیات در محیط جنگ الکترونیک و سکوت رادیویی، بهره گیری از علوم روز و نهایتا توجه به پدافند غیرعامل از ویژگی های بارز این رزمایش بوده است.

ضمن آنکه شبیه سازی پایگاه هوایی کشور متخاصم فرضی و توجه به جزییات موجود در آن نیز نکته ای قابل توجه محسوب می گردد که شایسته تقدیر بوده و نشان می دهد که سطح آموزش ها در نیروهای مسلح کشورمان ، همواره در بالاترین حد خود قرار دارد.