به گزارش نفت دیلی، معاون امور توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت با اشاره به اهمیت افزایش ضریب برداشت از مخازن گفت: شرکتهای بین المللی در این امر پیشتاز هستند اما در ایران جز روش تزریق گاز از شیوه های دیگر بهره نمی گیریم و این موضوع سبب محدود ماندن تولید نفت ایران شده است.
غلامرضا منوچهری در دومین کارگاه آموزشی با موضوع الگوی جدید قراردادهای نفتی با تاکید بر این که مقدار تولید در ایران از میدانهای نفتی نسبت به دارا بودن میدانهای نفتی بسیار پایین است، گفت: تولید آمریکا به عنوان یکی از کشورهایی که ذخایر کمتری نسبت به ما دارد، حدود ١٠ میلیون بشکه در روز است اما ما با توجه به این که در برنامه های توسعه بر تولید روزانه پنج میلیون بشکه هم تاکید داشته ایم، در سالهای اخیر همواره سه میلیون و ٨٠٠ هزار بشکه تا چهار میلیون و ٣٠٠ هزار بشکه نفت از ذخایر خود برداشت کرده ایم.
وی با اشاره به تاخیر و عقب ماندگی در برداشت از میدانهای نفت و گاز مشترک گفت: عربستان، قطر، بحرین، کویت و عراق با سرعت زیادی در حال تولید و برداشت از این میدانهای مشترک هستند اما مقدار برداشت ما از مخازن بسیار پایین است و به طور میانگین به ٢٥ درصد می رسد؛ اگرچه این رقم در هر میدان متفاوت است با این حال میانگین ٢٥ درصد در مقایسه با میانگین جهانی در دیگر میدان های نفتی سراسر دنیا که ارقامی میان ٢٠ تا ٦٠ درصد دارند، ناچیز است.
معاون امور توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران گفت: در دنیا هر یک درصد افزایش ضریب برداشت از مخازن بیش از ٣٠٠ میلیارد دلار ارزش را به همراه دارد و بیشتر شرکتهای بین المللی و کشورها در این اقدام ها پیشتاز هستند اما در ایران جز روش تزریق گاز از شیوه های دیگر استفاده نمی کنیم و به همین دلیل تولید نفت ما محدود باقیمانده است.
موچهری در ادامه سخنان خود ٢٠ عنوان از مسائل مهم مرتبط با قراردادهای نفتی در صنعت بالادستی نفت را تشریح کرد و گفت: نیاز به مطالعه عمیق و ارزیابی از پروژه های بالادستی، ارائه این پروژه ها در بردهای تخصصی و استفاده از دیدگاه کارشناسان، سنجیدن پروژه و بویژه رفتارهای مخزن با نرم افزارهای مختلف روز دنیا به طور مداوم ضرورت دارد.
وی تصریح کرد: قطعی نبودن و ریسک بالا در پروژه های توسعه میدان و قطعیت نداشتن در دستیابی به حجم هیدروکربن پیش بینی شده یکی دیگر از مسائل مهم درباره قراردادهای بالادستی صنعت نفت است.
درصد ضریب برداشت از میدانهای نفتی بسیار پایین است
معاون امور مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت که ریسکهای مربوط به تامین مالی بموقع، ریسک اجرای پروژه با تاخیر و تاثیر آن روی مسائل مالی و کار پیمانکاران و سازندگان و نیز ریسکهای سیاسی و اجتماعی و محیطی همواره چنین پروژه های بزرگی را تهدید می کند و افزود: به طور معمول چنین پروژه های بالادستی دولتی هستند و محدودیتهای زیادی در اجرا دارند و به همین دلیل هر گونه اشتباه و تاخیر مشکلات مالی و اجرایی و ضررهای بسیار دارد.
منوچهری مسئله مهم دیگر را طبیعت طولانی بودن و استمرار فعالیتهای عنوان کرد و گفت: استمرار عملیات بهره برداری و تولید در طول عمر مفید مخزن به منظور رسیدن به برداشت مطلوب اهمیت زیادی دارد. ما در این سالها چاه هایی داشتیم که ٢٠ هزار بشکه تولید داشتند و حالا به ٢ هزار بشکه رسیده اند یعنی در طول زمان افت کرده اند اما ذخایر آنها همچنان وجود دارد و ما باید بتوانید میزان ضریب برداشت از میدان را بالا ببریم.
وی ادامه داد: برای نمونه ضریب برداشت از میدان آزادگان هم اکنون ٦,٥ درصد است یعنی نزدیک به ٩٥ درصد از میدان رها شده است یا در میدان های نفتی سروش و نوروز این رقم هشت درصد است و باید به دنبال فرمولی برای افزایش این ضریب برداشت برویم.
معاون امور مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت افزود: درباره شرکتهای داخلی و خارجی که در این میدانها فعالیت می کنند همواره موضوع رسیدن به تولید، ظرفیت مناسب و نیز استمرار تولید اهمیت داشت اما به طور معمول این اهداف محقق نمی شد؛ بیشتر شرکتهای بزرگ در دنیا به این سمت رفته اند و اگرچه این روند گرانتر و زمان بیشتری می برد اما با استفاده از فناوری و صرف اعتبار بیشتر توانسته اند موفق باشند و نمونه خوب آن همراه کردن پروژه های شیل اویل در آمریکاست که بازار نفت را متحول کرده است.
پیمانکاران داخلی چند انضباطی نیستند
منوچهری چهارمین عامل مهم در قراردادهای نفتی بالادستی را چند انضباطی بودن پروژه ها و نقش سازمان مدیریت پروژه در طرحهای بالادستی عنوان کرد و گفت: در هر پروژه چند رده از انضباط کاری وجود دارد که شامل انضباطهای مهندسی، انضباطهای تاسیسات اصلی شامل چاه ها، خطوط لوله، سکوها، پالایشگاه ها و ... می شود.
وی ادامه داد: باید تاکید کرد بخش عمده تاخیرها در پروژه های داخلی ناشی از این است که پیمانکاران ما به طور معمول نمی توانند همزمان و مرتبط با هم چند انضباط را رعایت کنند و به نوعی می توان گفت در هیچ یک از پروژه های ما یک بسته کاری مشترک نداریم که چند مجموعه مهندسی را با هم تجمیع کند.
معاون امور مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت ایران در ادامه به سرمایه بر بودن این پروژه ها اشاره کرد و گفت: کمترین و بیشترین پروژه های نفتی ٥٠٠ میلیون تا ٢٠ میلیارد دلار تفاوت دارد و این حجم از پول می تواند اقتصاد ملی را متحول کند و به طور طبیعی تامین مالی آنها هم اهمیت بالایی دارد.
منوچهری ادامه داد: به عبارتی این پروژه ها افزون بر سرمایه بر بودن، امکان جذب سرمایه بالایی را هم دارند و به همین دلیل دولتها در دنیا ترجیح می دهند از این طرحهای جذاب برای سرمایه گذاری و تامین سرمایه استفاده کنند زیرا بازگشت سرمایه بسیار بالایی دارد، به عنوان نمونه در زمانی که نفت در میانه قیمتی ١٢٠ دلار بود پروژه های نفتی تا ٤٠٠ درصد بازگشت سرمایه داشت.
اهمیت EOR و IOR در دنیا بیشتر از نانو است
معاون امور مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت، وابستگی روز افزون به فناوری را یکی دیگر از موارد مهم در پروژه های بالادستی نفت عنوان کرد و گفت: امروز مهندسی مخزن اهمیت زیادی دارد و با انواع روشهای ژئومکانیک، ژئوفیزیک، لرزه نگاری و هیدرودینامیک مخزن و مدلهای سه بعدی و چهار بعدی و سایر سیستمهای پیشرفته فناوری که در حال حاضر ما از آنها غافل هستی ، قدرت زیادی در برداشت از میدان پیدا کرده اند.
وی ادامه داد: باید گفت که شرکتهایی ژاپنی، هلندی‌ها و امریکایی‌ها پیشرفت خوبی در عرصه فناوری دارند و این تلاش آنها ثابت می کند رساندن ضریب برداشت از رقم هشت درصد به ٢٠ درصد برای آنها چه اهمیتی دارد، EOR و IOR می دهد چرا که این موضوعات به مراتب از موضوع نانو که در کشور ما بیش از حد مورد توجه قرار گرفته ، اهمیت دارند.
منوچهری موضوع بین المللی بودن پروژه های بالادستی در نفت را مطرح کرد و گفت: دانش و تخصص و استانداردها، تجهیزات و مجموعه های کاری، شرکتهای خدماتی و پیمانکاران، همه و همه سطحی بین المللی دارند و هریک می توانند در دیگر کشورهای و شرکتها به کار گرفته شوند.
وی تصریح کرد: موضوع مشترک بودن بیشتر میدانهای ما و از دست رفتن فرصتها یکی بیشتر از آن مورد قابل توجه است و می افزاید: متاسفانه سرعت برداشت ما از میدانهای مشترک بسیار کم است و به طور مشخص در عراق این رقابت بسیار نگران کننده است زیرا این کشور با کمک شرکتهای بین المللی سرعت خوبی در برداشت دارد.
معاون امور مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت ایران تحولات بازار انرژی و نفت و تاثیر آن روی شاخصهای توسعه را به عنوان عاملی دیگر مطرح کرد و گفت: زمانی قیمت نفت تا ١٤٠ دلار هم رسید و اکنون میانگین قیمت این کالای راهبردی ٤٠ دلار برای هر بشکه است و در این شرایط قیمتی، درآمد و امکان صادرات تغییرات متفاوتی دارد.
منوچهری ادامه داد: به عنوان نمونه اروپا اعلام کرده است که تا سال ٢٠٥٠ میلادی دیگر از هیدروکربن به عنوان سوخت استفاده نمی کند و به طور حتم به این تصمیم عمل می کند و با این پیش بینی باید به دنبال روشهای دیگر از جمله انرژی خورشیدی برویم؛ باید توجه داشت که جدای از میزان ذخایر، توان ما در برداشت از ذخایر اهمیت دارد و این توان با میزان فناوری و سرمایه گذاری ما ارتباط پیدا می کند. خوشبختانه در برنامه توسعه ششم و نیز در سیاستهای کلان ١٤٠٠ این افزایش تولید نفت مورد توجه قرار گرفته است.
وی یکی دیگر از مسائل اساسی در قراردادهای بالادستی نفت را HSEQ عنوان کرد و گفت: این موضوع در کلان پروژه ها اهمیت زیادی دارد زیرا تنها استفاده یک لوله غیر استاندارد می تواند سبب انفجاری شود که صدهای میلیارد دلار خسارت وارد کند و آسیبهای جبران ناپذیری را به محیط زیست بیاورد.
حافظه تاریخی از نفت هنوز هم در امور دخالت دارد
معاون امور توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت گفت: یکی دیگر از موضوع های مهم اهمیت و جایگاه نفت در حافظه تاریخی ملت ما است. مردم ما هنوز هم در حافظه تاریخی خود موضوع های مرتبط با ٢٨ مرداد و اتفاقات مرتبط با آن را دارند که این قضاوتها تا حد زیادی به حق است و مبنای عمل و رفتار و قضاوت و حتی در تصمیم گیری اجرایی و مدیریتی ما دخالت دارد. همین دیدگاه ها به شکلی دیگر در خود نفت و فضای داخلی ان هم وجود دارد و این تفاوت در دیدگاه ها را مثلا در تفاوت امور اجرایی در خوزستان و پارس جنوبی به خوبی می بینیم.
منوچهری تاکید کرد که در مورد بسیاری از موضوع ها می توان با هماهنگی بیشتری پیش رفت و در گروه های مرجع همفکر بود تا اینقدر روی موضوع های بدیهی دعوا و اختلاف وجود نداشته باشد و همه ما به قضاوت واحدی برسیم، اگر عده ای روی مباحث دیگری بحث دارند موضوع دیگری است اما مسئله این است که ٢ ضرب در ٢ همان چهار است و می توان با منطق کار را پیش برد.
وی یکی دیگر از مسائل مهم در مورد قراردادهای بالادستی را اهمیت و نقش جایگاه کارفرمایی در بالادستی نفت عنوان کرد و گفت: این تصور که پروژه ای را به فلان پیمانکار سپرده اند و دیگر کار تمام است، درست نیست و کارفرما هر زمان که بخواهد می تواند دخالت کند و حتی کار را از پیمانکار بگیرد.
منوچهری ادامه داد: مسئله این است که کارفرما باید به این حد از بلوغ در مدیریت پروژه ها برسد که هم اکنون این بلوغ وجود ندارد و در عین حال فناوری پیاده ساز پروژه برای حداکثرسازی سود نیز وجود ندارد و باید به دست بیاوریم.
معاون امور مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت ایران به مسئله ضرورت احراز صلاحیت پیمانکاران اشاره کرد و گفت: عمده پیمانکاران عمدتا از سوی دولتها و معمولا با ملاحظات سیاسی انتخاب می شوند و می توان گفت که بخش زیادی از نگاه ایران در حال حاضر به آسیا و به روسیه است و نمی توانیم انحصار پروژه ها را به شرکتهای غربی بدهیم و نوعی موازنه را رعایت کنیم. هم اکنون درباره احراز صلاحیت پیمانکاران مشکلات زیادی وجود دارد؛ عمده این شرکتها غیر دولتی هستند و به همین دلیل در قراردادهای جدید تاکید شده که فرقی بین شرکتهای داخلی و خارجی وجود ندارد و اگر شرکتی داخلی توانست ملاک های مورد نظر را داشته باشد، تایید می شود و می تواند با همکاری یک شرکت خارجی پروژه را اجرا کند.
وی با بیان این که تصمیم گیری اصلی درباره فعالیتهای نفت و گاز با قراردادهای مختلفی به طرفهای قرارداد واگذار می شوند، گفت: بیشتر شرکتهای بزرگ توسعه دهنده همانند توتال و انی و یا شرکت ملی نفت چین (سی ان پی سی) این است که سرمایه، فناوری و مدیریت را دارند اما خود اجرا کننده آن نیستند و بخشهای دیگری را در پروژه شرکت می دهند.
منوچهری تصریح کرد: گروه دیگر شرکتهای خدماتی هستند که معمولا به عنوان پیمانکار گروه نخست مشغول به کار می شوند؛ این گروه صاحب فناوری هستند اما سرمایه ای ندارند. گروه دیگر پیمانکاری ها هستند که پول نمی آورند اما به طور تخصصی در بخشهایی مثل خط لوله و یا حفاری مشغول می شوند.
تضامین نفت را باید به تولید گره بزنیم
منوچهری پیوند خوردن منافع توسعه دهندگان (پیمانکاران) و دولتها (کارفرمایان) را یکی دیگر از مسائل مهم در قراردادهای بالادستی نفت عنوان کرد و گفت: پس از امضای قرارداد منافع این دو گروه به هم گره می خورد و هرچه سهم تولید بیشتر باشد هر دو گروه هم منتفع می شوند، البته در این مورد چالش و چانه زنی بیشتر از سوی کارفرما با پیمانکار وجود دارد.
معاون امور مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت ایران با اشاره به این که اهمیت زمان در پروژه های بالادستی بسیار زیاد است، با ذکر مثالی گفت: در هر دو فاز پارس جنوبی بیش از پنج میلیارد دلار روی زمین مانده که در مجموع حدود ٣٠ و چند میلیارد دلار می شود و همین موارد است که کمر دولت را به زمین می زند و شرکت نفت را تا ٥٠ میلیارد دلار بدهکار می کند و همه اینها فارغ از میزان عدم النفع است؛ اگر سالانه ١,٥ میلیارد دلار هم برای هر فاز در نظر بگیریم برای ١٢ فاز پارس جنوبی حداقل ١٨ میلیارد دلار عدم النفع وجود دارد.
وی به تضامین مربوط به پروژه های بالادستی در نفت اشاره کرد و گفت: به طور معمول دولتها این تضامین را می دهند اما مسئله اینجاست که اگر پروژه ها را در مدلی خوب قرار دهیم دیگر تضمینی داده نمی شود و می توانیم بگوییم زمانی پرداخت داریم که به تولید مورد نظر رسیده باشیم. هم اکنون در فازهای پارس جنوبی هیچ ریسکی متوجه پیمانکاران نیست و حتی اگر بی کفایتی هم داشته باشند همه ریسک را وزارت نفت می دهد. در شرایط کنونی اگر تضمین را از محل تولید بگذاریم بسیاری از مشکلات حل می شود.
شرکتهای خارجی باید در ایران دفتر داشته باشند
منوچهری انتقال فناوری و مدیریت مناسب در بالادستی نفت را یکی از مسائل مهم برشمرد و گفت: ممکن است چینی‌ها اصرار زیادی به استفاده از نیروهای خودشان رد پروژه ها داشته باشند اما این اصرار در شرکتهای دیگر وجود ندارد و ما می توانیم از شرکتهای دیگر بخواهیم و شرط بگذاریم که در پروژه های خود از نیروهای داخلی ما استفاده کنند.
وی ادامه داد: ٥١ درصد را الزام قانونی قرار داده اند اما من فکر می کنم این میزان تا ٨٠ درصد هم افزایش می یابد؛ باید تاکید کنیم تا شرکتهای خارجی دفاتر خود را در ایران مستقر کنند و از عوامل و متخصصان ما استفاده کنند، همچنین می توان در پروژه های متوسط شرکتهای ایرانی را مجری طرح پروژه ها قرار دهیم.
معاون امور مهندسی و توسعه شرکت ملی نفت ایران به انواع مدلهای واگذاری پروژه در بالادستی نفت اشاره کرد و گفت:توسعه میدان ، توسعه میدان و رساندن به ظرفیت تولید به همراه حفظ منحنی تولید با اقدامات مستمر برای دوره قراردادی، قراردادهای EPCF (پیمانکار طرف قرارداد یک کار مشخص مانند یک پالایشگاه را اجرا می کند و برای آن از طرف بانکها و موسسات مالی بین المللی تامین مالی می کند و سود کار انجام شده به همراه بهره بانکی مورد نظر را طلب می کند)، روش BOO و BOT مدلهای متفاوتی هستند که از هر کدام در موقعیتهای مختلفی استفاده می شود.
منوچهری آخرین مورد درباره قراردادهای بالادستی را ایجاد ذنجیره اشتغال صنعتی و مهندسی عنوان کرد و گفت: باید حداقل ١٠٠ میلیارد دلار سرمایه گذاری (٢٠ میلیارد دلار در هر سال ) داشته باشیم تا حجم عظیمی از کار و توسعه ایجاد شود؛ بنابر این نباید فکر کرد که اگر خارجی‌ها بیایند ظرفیت کار داخلی ما کم می شود؛ بالعکس حضور و فعال بودن آنها در پروژه های بالادستی، ظرفیت بیشتری از کار و شغل را ایجاد می کند و حجم زیادی از متخصصانی که امروز در خارج از کشور فعال هستند در پروژه های خودمان فعال می شوند.
