شمارش معکوس برای نخستین عرضه نفت‌خام در رینگ بین‌الملل بورس انرژی در حالی آغاز شده است که پرسش‌ها و دغدغههایی ازسوی برخی تحلیل‌گران در فضای کنونی در این باره مطرح شده است. برخی خوشبین و برخی به عرضه نفت‌خام در بورس بدبین هستند.
سیدعلی حسینی پیش از پاسخ به این نگرانی‌ها درباره چگونگی آغاز فرآیند عرضه نفت‌خام در رینگ بین الملل بورس انرژی توضیح می دهد: به‌طور اصولی پس از این که یک کالا در بورس انرژی پذیرفته می‌شود باید عرضه کننده آن کالا، شرایط را برای فروش در قالب یک فرم به نام اطلاعیه عرضه، به بورس اعلام کند. شرکت ملی نفت ایران با دادن این اطلاعیه در ۲۳ مهرماه به بورس انرژی این فرآیند را آغاز و بورس هم از طریق سایت رسمی خود به همه فعالان، کارگزاران و خریداران اطلاع رسانی کرده است.
نفت در بورس با کدام بخش خصوصی؟
«نفت در بورس با کدام بخش خصوصی؟» این جمله را بارها پس از مطرح شدن عرضه نفت‌خام در بورس شنیده‌ایم این که بخش خصوصی آنقدر توانمند است که بتواند پول یک محموله نفتی را بپردازد حتی اگر این محموله ۳۵ هزار بشکه باشد.
مدیرعامل بورس انرژی درباره توانمندی بخش خصوصی می گوید: بسته به شرایط عرضه و نحوه قیمت‌گذاری دارد. اگر انگیزه اقتصادی بین خریداران باشد به نظر من از این امر استقبال خواهند کرد.
وی با تاکید بر این‌که بورس یک ظرفیت است که باید از آن سود برد به عرضه روزانه فرآورده‌های نفتی در رینگ داخلی و بین الملل بورس اشاره و می‌افزاید: امیدوارم عرضه نفت‌خام در رینگ بین الملل بورس انرژی با موفقیت انجام شود. آقای کاردر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران عنوان کرد پس از عرضه نخست و در صورت نیاز، اطلاعیه عرضه را اصلاح می‌کنند.
حسینی از عزم جدی وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران در عرضه نفت‌خام در بورس انرژی می گوید و اظهار می‌کند: شرایط قیمت گذاری، تحویل و تسویه محموله‌های نفتی نقش مهمی در ایجاد انگیزه خریداران نفت‌خام خواهد داشت.
مدیرعامل بورس انرژی درباره این که «آیا بخش خصوصی منابع کافی برای خرید محموله‌های نفت خام را دارد؟» می‌گوید: به‌طور معمول در معاملات بزرگ تلاش می شود ریسک تقسیم شود. خب؛ خریداران هم سعی می‌کنند از توانایی موسسه مالی، بانک‌های داخلی و خارجی استفاده کنند و آماده خرید نفت شوند.
وی با تاکید بر این که نفت‌خام عرضه شده در رینگ بین الملل بورس انرژی به اشخاص حقوقی فروخته می‌شود نه اشخاص حقیقی، تصریح می کند: برخی شرکت‌های داخلی دارای توانایی بالایی هستند و بی‌شک سعی خواهند کرد که از خدمات مالی و اعتباری (داخلی و خارجی) برای خرید نفت خام استفاده کنند.
حسینی از پیش بینی درباره استقبال خریداران برای خرید یک میلیون بشکه نفت خام در رینگ بین الملل بورس انرژی خودداری و در عین حال یادآوری می‌کند که نخستین بار است که نفت خام در بورس انرژی عرضه می‌شود.
تکرار نشدن «عرضه نافرجام»
نفت خام نخستین بار سال ۱۳۹۰ در بورس کالا عرضه شد، عرضه‌ای که از آن به عنوان «عرضه نافرجام» یاد می کنند. ۲۲ تیرماه ۱۳۹۰ در مجموعه دو مرتبه نفت خام در بورس‌کالا عرضه شد که تنها در تاریخ ۲۶ مردادماه همان سال معامله و محموله نفت خام به یکی از زیر مجموعه‌های شرکت ملی نفت ایران فروخته شد، حال بسیاری از کارشناسان ترس از این دارند که عرضه نافرجام بار دیگر تکرار شود.
مدیر عامل بورس انرژی درباره تکرار «عرضه نافرجام» با تاکید بر این که شرایط سال ۹۷ با ۹۰ فرق می‌کند، می‌گوید: مسئولان وقت شرکت ملی نفت ایران در سال ۹۰ انگیزه کافی برای عرضه نفت خام در بورس نداشتند این در حالی است که هم اکنون سازوکارهای بورس به دلیل شفافیت و رقابت مورد حمایت جدی مهندس زنگنه است و شرکت ملی نفت ایران نیز پای کار ایستاده است. ما بسیار امیدواریم که عرضه نفت خام در بورس انرژی با موفقیت انجام شود.
وی در عین حال یادآور می‌شود: شرکت ملی نفت ایران بر اساس ماده چهارم قانون برنامه ششم توسعه مکلف به استفاده از ظرفیت بورس است. در مصوبه‌های اخیر سران سه قوه هم روی این مسئله تاکید شده است. ما امیدواریم مجموعه این عوامل دست در دست هم دهند تا یک عرضه موفق را تجربه کنیم. ضمن این که حسب تقاضا می‌توان شرایط را بهبود بخشید.
حسینی درباره احتمال تداوم عرضه نفت‌خام در بورس انرژی هم می‌گوید: مطمئنم با عزمی که در وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران ایجاد شده و با حمایت همه جانبه مهندس زنگنه و آقای کاردر، عرضه نفت خام در بورس تداوم می‌یابد و این تکلیف قانونی موفق می‌شود. البته دلیل موفق نبودن عرضه نفت خام در بورس کالا در سال ۹۰ باید عارضه یابی و موشکافی شود. بحث کارشناسی قابل احترام است و ما از آن استقبال می‌کنیم.
مدیر عامل بورس انرژی درباره احتمال استقبال نکردن از خرید نفت در بورس با تاکید بر این که بورس متکی به یک کالا نیست، اظهار می‌کند: در صورت استقبال نشدن، اتفاق خاصی نمی‌افتد. اما توصیه‌ام به همه عرضه کنندگان برای یک عرضه موفق در بورس این است که برای مخدوش نشدن برندشان، بر اساس ذائقه بازار، شرایط کالا و درنظر گرفتن ملاحظات منطقی خریداران عمل کنند.
تکرار بابک زنجانی؛ خیر
وقتی صحبت از فروش نفت از سوی بخش خصوصی به میان می‌آید، ذهن‌ها ناخودآگاه به سوی آقای بابک زنجانی و بدهی نزدیک ۳ میلیارد یورویی وی به شرکت ملی نفت ایران می‌رود و دلهره و ترس را همراه می‌آورد. این ترس اما این روزها و در آستانه عرضه یک میلیون بشکه نفت خام و خرید آن از سوی بخش خصوصی تشدید شده است.
مدیرعامل بورس انرژی درباره این ترس و تدابیری که برای جلوگیری از تخلف اندیشیده شده، می‌گوید: شرکت ملی نفت ایران در اطلاعیه عرضه، سعی کرده است همه تمهیدات پیشگیرانه را استفاده کند. بر اساس اطلاعیه عرضه‌ای که شرکت ملی نفت ایران صادر کرده است متقاضیان خرید برای شرکت در معامله باید ۱۰ درصد ارزش سفارش را به صورت ریالی به عنوان پیش پرداخت پیش از عرضه به حساب اعلامی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه واریز کنند که در صورت انجام معامله، بخشی از ۲۰ درصد حصه ریالی معامله محسوب خواهد شد.
وی تاکید می‌کند: بر اساس اطلاعیه عرضه، تا زمانی که خریدار تعهدات مندرج در اطلاعیه عرضه را انجام ندهد به‌طور اصولی اجازه بارگیری محموله به وی داده نخواهد شد. بنابراین مسیر فروش نفت در بورس شفاف، رقابتی و مورد حمایت قانون است.
حسینی ضمن ابراز تاسف از وقوع تخلف در فروش نفت در ابتدای دهه ۹۰ به دغدغه کارشناسان و مردم درباره تکرار بابک زنجانی دیگر پاسخ می‌دهد: باید توجه داشته باشید وقوع تخلف در فروش نفت در آن مقطع مربوط به فروش نفت در خارج از بورس است. همانطور که گفتم با سازوکاری که برای عرضه نفت‌خام در بورس اندیشیده شده امکان چنین تخلفی وجود ندارد. تاکید می‌کنم طبق آنچه در اطلاعیه آمده است تا زمانی که خریدار ۲۰ درصد ارزش محموله را به‌صورت ریالی واریز نکند و برای ۸۰ درصدی هم ضمانتنامه معتبر از بانک‌های منتخب شرکت ملی نفت نیاورد به‌اصولی اجازه حمل بار به او داده نخواهد شد.
مدیرعامل بورس انرژی درباره این که آیا اسامی خریداران محموله یا محموله‌های نفتی پس از خرید اعلام می‌شود، می گوید: به‌طور اصولی در بورس، اطلاعات مربوط به خریدار محرمانه است. این الزام قانونی تنها مختص به بورس انرژی نیست و در دیگر بورس‌های کشور هم، جاری و ساری است.
قدرت را قدر بدانیم
یک میلیون بشکه نفت‌خام قرار است درست چند روز مانده به تحریم‌های آمریکا علیه ایران (۱۳ آبان‌ماه) در رینگ صادراتی تالار سبز عرضه شود؛ موفق یا ناموفق باید کمی صبر کرد. بزرگترین دارنده ذخایر هیدروکربوری جهان باید از همه ظرفیت خوددر بخش انرژی استفاده کند این اعتقاد مدیرعامل بورس انرژی است.
سید علی حسینی می‌گوید: به‌طور اصولی کشوری مانند ایران، باید از همه مزایای مترتب بر بخش انرژی، منابع انسانی قوی و زیرساخت‌های خود به درستی استفاده کند. بخشی از این مزایا، مربوط به حوزه تجارت، بازرگانی، فروش نفت‌خام، گاز و فرآورده‌های نفتی است که تولیدکنندگان می توانند از طریق بورس آن را کسب کنند. شفافیت، رقابت، امکان تامین مالی، جذب مشتری جدید و ده‌ها موارد دیگر از مزایای بورس است.
وی با بیان این‌که با عرضه نفت‌خام در بورس علاوه بر این‌که مردم ایران می توانند به‌صورت شفاف در جریان فروش نفت قرار گیرند، تحلیل‌گران و کارشناسان نیز می توانند چگونگی فروش نفت را مورد بررسی قرار دهند، تاکید می کند: داشتن یک بازار انرژی قوی برای کشور ما یک قدرت راهبردی است و ما باید قدر این قدرت را بدانیم. کشوری مانند چین که دارای چنین ذخایری نیست روی بورس انرژی سرمایه‌گذاری‌کرده و تلاش دارد روی قیمت نفت و فرآورده‌های نفتی تاثیر گذار باشد یا در همسایگی ما کشورهایی که به مراتب ظرفیتشان از ما پایین‌تر است اقدام به راه اندازی بورس انرژی کرده‌اند.
حسینی می‌گوید: اگر ما از این ابزار (بورس) به‌عنوان یکی از مولفه‌های قدرت راهبردی سود نبریم زمان را از دست داده و فرصت سوزی کرده‌ایم.
