ایران با برخورداری از ذخایر نفت و گاز فراوان، در رتبه نخستین کشور دارنده ذخایر هیدروکربوری دنیا قرار دارد و بر اساس اعلام سازمان زمین‌شناسی آمریکا (USGS)، از حیث برخورداری از ظرفیت‌های اکتشافی، پس از عراق و روسیه در رتبه سوم جهان قرار گرفته است. در این میان، پس از انقلاب اسلامی در مجموع ۶۵ میدان نفتی و گازی کشور کشف شده و در تازه‎ترین خبر اکتشافی نیز وزیر نفت به تازگی از کشف نفت در جزیره مینو برای نخستین بار در کشور خبر داد و اعلام کرد که نفت کشف‌شده، نفتی سبک و شیرین است.

بر اساس آماری که مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران سال گذشته ارائه داد، سرعت جایگزینی اکتشاف نسبت به نفت و گاز تولید شده در ایران در دو دهه گذشته مطلوب بوده، به‌طوری که در این مدت در حوزه گاز، به ازای هر ۱۰۰ واحدی که تولید شده، ۱۸۰ واحد جایگزین شده است، همچنین ۷۰ درصد نفت تولید شده در این ۲۰ سال نیز با اکتشافات جایگزین شده است.

بر اساس این گزارش، تاکنون حدود ۶۰ درصد پهنه کشور تحت مطالعات اکتشافی قرار گرفته و ضریب موفقیت چاه‎های اکتشافی (تعداد چاه‎های موفق نسبت به تعداد چاه‎های حفر شده) حدود۶۰ درصد است.

نکته قابل توجه دیگر آن است که همزمان با گسترش فعالیت‎های اکتشافی و افزایش ذخایر هیدروکربوری کشور، در توسعه میدان‌های نفت و گاز به‌ویژه در میدان‌های مشترک نیز اقدا‌م‌های قابل‎توجهی انجام شده است.

اکتشافات نفت و گاز پس از پیروزی انقلاب اسلامی

در رأس اکتشافات پس از انقلاب اسلامی، باید به کشف میدان گازی پارس جنوبی (مشترک با قطر) به عنوان بزرگ‌ترین میدان مشترک گازی در جهان اشاره کرد؛ میدانی که ثبت برداشت روزانه بیش از ۶۰۰ میلیون مترمکعب گاز از آن، ایران را نسبت به قطر از حیث تولید فعلی پیشتاز کرده است. 

کشف میدان نفتی آزادگان جنوبی نیز به عنوان بزرگ‎ترین میدان مشترک نفتی کشور پس از انقلاب اسلامی، رویداد حائز اهمیت دیگری در حوزه اکتشاف است. هم‌اکنون روزانه حدود ۱۰۰ هزار بشکه نفت از این میدان برداشت می‎شود و اخیرا اعلام شده که تولید روزانه این میدان تا پایان سال حدود ۵۰ هزار بشکه دیگر افزایش می‎یابد.

کشف میدان‎های نفتی یادآوران، چنگوله، آذر، بندکرخه، اروند، توسن، پرنج، عسلویه، جفیر، آبان، بینالود، سوسنگرد، سهراب، سپهر، دهلران و یادمان را نیز باید از جمله اکتشاف‌های پس از انقلاب اسلامی به شمار آورد. همچنین در این مدت می‎توان به اکتشاف‌های دیگری از جمله کشف میدان‎های تابناک، کیش، خیرآباد، گردان، زیره، منصورآباد، هما، دی، سفیدزاخور، فارسی، اهواز، سفیدباغون، هالگان، فرزاد ب، سومار، توس، سفید، دلاوران، آریا و پازن هم اشاره کرد.

کشف گاز در افق خامی میدان بی‎بی‏‌ حکیمه، کشف نفت در لایه نفتی پارس جنوبی، کشف میدان نفتی و گازی آرش، کشف گاز و میعانات گازی در سازند خامی میدان کرنج، کشف گاز در سازندهای داریان، گدوان و فهلیان میدان مارون، کشف نفت و گاز در افق خامی میدان بینک، کشف میدان گازی لاوان در طاقدیس دهرم، کشف مخزن سروک میدان رامین، کشف مخزن دهرم میدان بلال، کشف مخزن خامی میدان منصوری، کشف مخزن خامی میدان آبتیمور، کشف مخزن گازی فهلیان در میدان اهواز، کشف مخزن گازی ژوراسیک در میدان کوه آسماری، کشف میدان نفتی و گازی بالارود اندیمشک، کشف میدان کوپال جنوب شرقی (مخزن آسماری)، کشف میدان خیام، کشف میدان مهر، کشف میدان سامان، کشف میدان دهلران (مخزن آسماری)، کشف میدان بیستون (مخزن آسماری)، کشف میدان خارتنگ، کشف میدان خسرو، کشف میدان دوستکو، کشف میدان سفیددنگ، کشف میدان چارک-۱، کشف میدان سراب-۱، کشف میدان آریا و کشف میدان سردارجنگل در خزر را هم باید به این فهرست اکتشافی اضافه کرد.

زمانی که صحبت از ذخایر و اکتشافات هیدروکربوری می‎شود، این نکته را نباید از یاد برد که ایران در ذخایر نامتعارف هیدروکربوری نیز حرف‎های زیادی برای گفتن دارد و اگرچه با استناد به متغیرهای اقتصادی، فعلا صنعت نفت به حوزه برداشت از این منابع ورود نکرده است، اما شناسایی ذخایر شیل در دستور کار قرار دارد.