جام جم آنلاين: سونوگرافي، روش تشخيصي كم‌خطر و كم‌هزينه‌اي براي بررسي و شناسايي بيماري‌ها و وضعيت سلامت بافت‌هاي لگن، داخل شكم، سيستم قلب و عروق و بافت‌هاي داخل مغز نوزادان تلقي مي‌شود اما يكي از بيشترين موارد كاربرد به دوران بارداري و با هدف تعيين وضعيت و سلامت جنين مربوط مي‌شود.
با وجود اين، بسياري از مادران باردار سالم نه‌تنها از بايد‌ها و نبايدهاي انجام اين روش تشخيصي كه ضرورتي ندارد بيش از سه بار در دوران بارداري انجام شود، بي‌اطلاعند، بلكه بدون در نظر گرفتن مضرات آن براي جنين به انجام نوع سهبعدي و چهاربعدي آن تمايل نشان مي‌دهند.
در حالي كه متخصصان راديولوژي، انجام اين نوع سونوگرافي‌ها را براي مادران باردار سالم به هيچ وجه توصيه نمي‌كنند.
دكتر آرزين آريان، متخصص راديولوژي و عضو هيات علمي دانشگاه تهران در گفت‌وگو با جام‌جم مي‌گويد: انجام سه نوبت سونوگرافي به مادران باردار سالم توصيه مي‌شود؛ اولين سونوگرافي بايد بين هفته 11 تا 14 بارداري جهت غربالگري سه ماهه اول بارداري و دومين سونوگرافي در هفته‌هاي 18 تا 22 بارداري جهت غربالگري سه ماهه دوم انجام شود و براي تعيين موقعيت جنين هم يك نوبت سونوگرافي در هفته‌هاي آخر بارداري توصيه مي‌شود.
انجام اين سونوگرافي‌ها براي جنين و مادر كاملا بي‌خطر است اما انجام دفعات بيش از آن بجز در موارد خاص و با تشخيص پزشك متخصص، توصيه نمي‌شود.
اين متخصص راديولوژي با تاكيد بر اين‌كه انجام سونوگرافي‌هاي سهبعدي و چهاربعدي كه در سال‌هاي اخير بسيار رايج شده است، فقط در صورت وجود سوابق بيماري‌هاي خاص در خانواده توصيه مي‌شود، مي‌گويد: اين سونوگرافي‌ها در نمايش صورت و ناهنجاري‌هاي اسكلتي، كارآيي زيادي دارند، اما مادران اغلب نمي‌دانند كه فركانس امواج ارسالي از طريق اين نوع سونوگرافي‌ها بالاست و انجام آن بجز موارد ضروري مي‌تواند براي جنين آزاردهنده باشد البته مضرات قطعي آن همچنان در دست بررسي است و به‌نظر مي‌رسد كه گرم شدن بيش از حد بدن در حين انجام اين سونوگرافي‌ها براي جنين مضر باشد.
اين روش همه مشكلات جنين را نشان نمي‌دهد
دكتر آريان با اشاره به اين‌كه در مواردي كه جنين رشد كافي نداشته باشد، انجام سونوگرافي رنگي توصيه مي‌شود، مي‌گويد: سونوگرافي بارداري تنها قادر است ناهنجاري‌هاي عمده جنين را كه باعث معلوليت يا تغيير شكل بدن مي‌شوند، نشان بدهد، اما نمي‌تواند مشكلات بينايي، شنوايي يا پوستي را تشخيص دهد. بر اين اساس والدين نبايد انتظار داشته باشند كه به صرف تاييد سلامت جنين از طريق سونوگرافي، جنين از هر نوع بيماري به دور باشد.
بررسي بيماري‌ها در شكم و لگن
دكتر آريان با تاكيد بر اين‌كه سونوگرافي براي بررسي اعضايي مثل كبد، لوزالمعده، طحال و كليه، كيسه صفرا و مثانه كارآيي دارد و براي بررسي وضعيت بافت‌هايي چون معده و روده به كار نمي‌آيد، مي‌افزايد: علت برتري سونوگرافي به ساير روش‌هاي تشخيصي مشابه از آن روست كه از طريق عكس‌هاي ساده راديوگرافي تنها مي‌توان يكسري بافت‌هاي خاص مثل استخوان‌ها، ريه و شكم را مشاهده كرد؛ سي‌تي‌اسكن هم اشعه خطرناكي دارد و تنها در موارد خاص توصيه مي‌شود؛ امآرآي هم روشي بي‌خطر و بسيار پر‌هزينه است كه تنها قدرت نمايش بافت‌هاي نرم را دارد و استخوان‌ها را نشان نمي‌دهد.
مشاهده بافت‌هاي مغزي نوزادان
دكتر آريان اضافه مي‌كند: از آنجا كه قسمت ملاج نوزادان، نرم و باز است مي‌تواند پنجره خوبي براي بررسي بافت‌هاي داخل مغز از طريق سونوگرافي تلقي شود. همچنين ضايعه‌اي در مفصل لگن برخي از نوزادان وجود دارد كه در صورت تشخيص ندادن پس از شش تا هفت سال كودك را لنگ مي‌كند؛ در حالي كه اين ضايعه در دوره نوزادي از طريق سونوگرافي قابل تشخيص و درمان است.
به گفته وي، سونوگرافي در تشخيص ناهنجاري‌هاي كروموزومي در دوران جنيني بسيار كمك مي‌كند. اين شيوه تشخيصي با بررسي ضخامت چين پشت گردن تا حدود زيادي در تشخيص زودرس بيماري‌هايي مثل سندرم داون (عقب‌ماندگي ذهني و جسمي) موثر واقع مي‌شود. البته همزمان با اين بررسي بهتر است كه آزمايش خون مربوط به آن و در موارد خاص، تست آمنيوسنتز (بررسي كروموزوم‌ها از طريق مايع آمنيوتيك رحم براي تشخيص بيماري‌هاي ژنتيكي) نيز انجام شود.
به گفته اين متخصص راديولوژي گاهي ضروري است كه به منظور افزايش حساسيت، نتيجه بررسي‌هاي دوران جنيني، تست‌هاي آزمايشگاهي يعني آزمايش خون، تست آمنيوسنتز يا حتي امآرآي نيز صورت بگيرد.
