گفت و گوی روزنامه ایران همایون حائری: اوج مصرف برق در روزهای اخیر با ثبت رقم جدید در سال‌جاری از 54 هزار مگاوات عبور کرد و به پیک سال قبل نزدیک شد. متأسفانه این عدد همچنان رو به افزایش است و عبور بدون خاموشی از تابستان را سخت‌تر می‌کند. در این‌باره «همایون حائری» معاون امور برق وزیر نیرو می‌گوید که نگران است و از نیاز کشور به 5 هزار مگاوات مدیریت مصرف خبر می‌دهد. او در گفت‌و‌گو با «ایران» به بررسی شرایط صنعت برق در تابستان امسال پرداخت و از مردم خواست که در ساعات پیک تابستان، مصرفشان را مدیریت کنند.
پیک مصرف یا ساعات اوج مصرف به‌طور معمول در شش ماه نخست سال در ساعت‌های 12 تا 17 (پیک روزانه) و 19 تا 23 در شب (پیک شبانه) اتفاق می‌افتد و کنترل دمای وسایل سرمایشی در مدیریت پیک در این زمان بسیار مؤثر خواهد بود. قطع برق در کشور یک تهدید جدی است که با اندکی مدیریت مصرف می‌توان از آن جلوگیری کرد اما در غیر این صورت تبعات سنگینی برای ما خواهد داشت. مشکلاتی که از صنایع تا بخش خانگی را نشانه گرفته است. این گفت‌و‌گو را در ذیل بخوانید:
چند روزی است که وارد تابستان سال 1397 شده‌ایم و کارشناسان نگران وقوع خاموشی در گرم‌ترین فصل امسال هستند. آیا شما نگران خاموشی نیستید؟
بله. البته برای عبور از پیک امسال، اولین اقدام تعمیر نیروگاه‌ها به رغم کمبود نقدینگی بود که انجام شد. دوم اینکه می‌خواهیم در استان‌ها یکسری برنامه از جمله مدیریت مصرف را با کمک مسئولان استانی و مردم انجام دهیم که باید این را نقطه شروع بگذاریم.همچنین روی بحث واردات از کشورهای همسایه کار کردیم. شبکه‌ای را با کشور جمهوری آذربایجان احداث کرده بودم اما تبادل برق نداشتیم.
امسال برای اولین بار حدود ١٦٠ تا 180 مگاوات با آن کشور برق تبادل می‌کنیم و ظرفیت واردات از کشورهای دیگر را هم افزایش داده‌ایم. علاوه بر این با صنایع صحبت کرده‌ایم که در پیک با ما همکاری کنند. کارخانجات مولد برق دارند و می‌خواهیم از مولد آنها استفاده کنیم. همچنین طرح‌های دیگری که سال‌های گذشته اجرا کردیم، نظیر ذخیره عملیاتی و همکاری با صنایع و کشاورزی که امسال نیز از این ظرفیت استفاده خواهیم کرد.
نمی‌خواهم از کلمه خاموشی استفاده کنم. همه چیز در اختیار ماست. ظرفیت نصب شده برق کشورمان در رتبه چهاردهم دنیا قرار دارد و با این حال اگر بدمصرف کنیم دچار مشکل می‌شویم. بخصوص در استان‌های گرمسیر که با کاهش منابع آبی و در نهایت ظرفیت تولید برق از نیروگاه‌های برق آبی مواجه هستند.
آیا میزان افزایش ظرفیت برق کشور با نیازمان هماهنگ است؟
پتانسیل ظرفیتی مورد نیاز کشور ما سالانه ٥ هزار مگاوات است که باید برای آن سرمایه‌گذاری کنیم تا بخشی از آن صرف تأمین رشد مصرف سالانه نسبت به پیک تابستان سال قبل و مقداری هم به‌عنوان ذخیره باشد. ما سالانه ٣ هزار مگاوات رشد مصرف داریم و ٢ هزار مگاوات هم باید ذخیره داشته باشیم که اگر مشکلی برای برای یکی از واحدها به وجود آمد یا در شرایط اضطراری و رشد غیرطبیعی مصرف بتوانیم نیاز برق کشور را پاسخ دهیم.
برای مثال امسال با توجه به شرایطی که از نظر کمبود بارش‌ها و کاهش حجم آب پشت سدها به وجود آمده به ما نشان داد که بخشی از تولید برق کشور وابسته به نیروگاه‌های برق آبی است و نیاز داریم که برای این بخش جایگزینی را در نظر بگیریم. باید پیش‌بینی کنیم که اگر شرایطی پیش آمد و ظرفیت کامل نیروگاه‌های آبی را نداشتیم، بتوانیم از محل دیگری کمبود را جبران کنیم.
پس اگر بخواهیم خطی به این مسأله نگاه کنیم که صرفاً باید سالانه رشد مصرف را پوشش دهیم، 3 هزار مگاوات می‌تواند برای تأمین رشد مصرف کافی باشد. اما باید در نظر بگیریم که نیاز به ذخیره و جایگزین هم داریم تا اگر مشکلی در نیروگاه‌های برق‌آبی پیش آمد، جبران کنیم. افزایش 3 هزار مگاواتی ظرفیت تولید در هر سال تکافو نمی‌کند و باید 5هزار مگاوات در سال به تولید بیفزاییم.
در سال‌های گذشته حدود 1800 تا 2300مگاوات برق داخل مدار آمد اما ما باید حتماً به این سمت برویم که ظرفیت نصب شده را بیشتر کنیم. امسال برنامه‌ریزی کرده‌ایم 3 هزار مگاوات وارد مدار شود که رکورد سال‌های اخیر است. از تابستان سال گذشته تا تابستان امسال هم2 هزار مگاوات وارد مدار کرده‌ایم.
چرا این رقم حتی کمتر از رشد مصرف است؟
پتانسیل و توانمندی افزایش تولید وجود دارد اما مشکل کمبود نقدینگی است.
شنیده شده که برای مدیریت ٥ هزار مگاوات کمبود برق می‌خواهید حدود 2 هزار مگاوات از همکاری بخش خانگی استفاده کنید. فکر می‌کنید محقق شود؟
امسال با توجه به کاهش نزولات آسمانی مخصوصاً در زنجیره کارون که تعدادی نیروگاه‌های برق‌آبی است؛ کسری داریم.
سال قبل از نیروگاه‌های آبی حدود 9300مگاوات برق گرفتیم. امسال ظرفیت تولید نیروگاه‌های برق‌آبی حدود 5000 هزار مگاوات است. یعنی 4300مگاوات کم داریم و تاکنون با این مسأله برخورد نکرده بودیم. 2هزار مگاوات نیروگاه جدید وارد مدار کردیم. یعنی 2300مگاوات کمتر از سال گذشته؛ آن هم بدون درنظر گرفتن رشد مصرف. اما رشد مصرف را هم باید به این عدد اضافه کرد. 2700 مگاوات رشد مصرف پیش‌بینی شده که در مجموع 5 هزار مگاوات کمبود دارم و باید برای جبران آن مدیریت مصرف اعمال کنیم. مردم باید صرفه‌جویی کنند. شاید اگر امسال مشترکان برق بتوانند صرفه‌جویی کنند، این رفتار پایه‌ای برای سالیان آتی باشد.
تا کی قرار است که سالی 5 هزار مگاوات داخل مدار بیاوریم. در کشورهای دیگر تأمین برق برای تقاضا‌های مدیریت شده است. از این‌رو ما هم امیدواریم تا بتوانیم یک نقطه شروع بگذاریم که انرژی هدف دار و در جهت رفاه مردم استفاده شود؛ نه اینکه بدمصرف کنیم. از 55 هزار و 443 مگاوات پیک مصرف سال گذشته مصرف بیش از 20 هزار مگاوات مربوط به وسایل سرمایشی بوده است. این رقم وحشتناک است. سرمایه‌گذاری برای این 20 هزار مگاوات نجومی بوده است. ما باید به هر طریقی شده وارد چرخه مدیریت مصرف شویم.
تا چه زمانی قرار است که با درخواست از مردم مصرف را مدیریت کنیم. چرا از ابزارهای قانونی در این راه استفاده نمی‌کنیم؟
درست است که افزایش پلکانی و اصلاح قیمت بر مدیریت مصرف اثر می‌گذارد اما صرفاً این نیست. باید میان فرهنگ‌سازی و ابزارهای قانونی توازن وجود داشته باشد. باید مردم متوجه شوند که ما چگونه منافع ملی را از دست می‌دهیم؟ برق چگونه تولید می‌شود و مصرف ما با چه شرایطی است. اگر موضوع را درک کنند، فهم واقعیت می‌تواند خیلی به اصلاح مصرف کمک کند و مؤثر باشد.
ضرورت دارد که فرهنگ مدیریت مصرف را در جامعه توسعه دهیم. باید به نقطه‌ای برسیم که مدیریت مصرف از خصائص زندگی‌مان باشد. الان در شرایطی هستیم که هرچه سریع‌تر باید این کار انجام شود. برای سال‌های آینده با این رشد مصرف به هیچ وجه پاسخگو نخواهیم بود. با رشد افسارگسیخته مصرف ما منابع ملی و سوخت و انرژی را از دست می‌دهیم تا از نظر سرمایش تأمین شویم. باید در فرهنگ‌سازی روی علوم انسانی کار کنیم و این از ضرورت‌هاست. مرکز امور اجتماعی آب و برق در پژوهشگاه نیز به همین منظور ایجاد شده که کار خود را آغاز کرده است.
یکی از ضعیف‌ترین بخش‌های صنعت برق ایران استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر است که می‌توانست در این شرایط به کمک کشور بیاید. آیا برنامه‌ای برای توسعه این بخش دارید؟
در یک سال اخیر روی بحث انرژی‌های نو حرکت خوبی شده و وزیر نیرو نیز روی توسعه آن تأکید دارد. یک برنامه هم داده‌اند که تا پایان دولت ظرفیت انرژی‌های تجدید پذیر را هر سال دو برابر کنیم. همچنان که پایان سال 95 حدود 260 مگاوات ظرفیت تولید داشتیم و پایان 96 به حدود 527مگاوات رسید و تا پایان سال هم به بیش از هزار مگاوات خواهد رسید. عدد بسیار خوبی است. به شرط اینکه تأمین نقدینگی ادامه پیدا کند.چرا که پول سرمایه‌گذار باید پرداخت شود. پتانسیل خوبی داخل کشور است و تولیدکننده‌های داخلی توربین بادی و بسیاری از فناوری‌های مورد نیاز را می‌سازند و در این زمینه برنامه خوبی داریم.
با روالی که شروع شده برای سال اول به این هدف رسیده‌ایم. امسال هم تا پایان سال اگر به هزار مگاوات برسیم، می‌توانیم بگوییم که تحول آغاز شده است.
تحریم‌های امریکا چقدر در واردات اقلام مورد نیاز، تأمین مالی خارجی پروژه‌ها و جذب سرمایه برای صنعت برق تأثیرگذار است؟
تحریم‌ها بالاخره تأثیر می‌گذارد و نمی‌توانیم بگوییم که تأثیرگذار نیست. اما وزارت امور خارجه در حال تلاش برای کم کردن تأثیر حریم است. ما فرصت‌های زیادی داشتیم و باید برای بی‌اثر کردن تحریم‌های احتمالی اقدام می‌کردیم. باید بیشتر از زمان استفاده می‌کردیم و الان هم باید واقعیت را ببینیم و به سمت استفاده از فرصت‌ها برویم. استانداردها و کیفیت محصولات را باید بالا ببریم. وقتی امسال را سال حمایت از تولید داخل می‌نامیم، این یک فرصت است و باید از آن استفاده کنیم. کشور ما چندین بار تحریم شده اما اگر ازهمان زمان‌ها متمرکز کار می‌کردیم، می‌توانستیم ادعا کنیم که تحریم روی ما اثر نمی‌گذارد. درست است که تحریم یک ضعف است اما می‌تواند یک نقطه قوت هم باشد.
می‌توانیم از این محدودیت‌ها استفاده کنیم و نقاط ضعفمان را برطرف کنیم. در این چند سال اگر سعی می‌کردیم از تحریم درس بگیریم و برنامه‌ریزی کنیم خیلی از مشکلات حل می‌شد. البته خوشبختانه در صنعت برق بالای 90 درصد خودکفا هستیم و با تکیه بر توان داخل الان نیروگاه می‌سازیم. دانش فنی و تکنولوژی را داریم. الان هم نگران نیستیم و تلاش خودمان را می‌کنیم اما در تمام بخش‌ها نیاز به یک تحرک جدی داریم.
یعنی از نظر شما در تأمین مالی از منابع خارجی هم مشکلی در نتیجه این تحریم‌های جدید رخ نخواهد داد؟
مذاکرات خوبی در زمینه فاینانس‌ها انجام شده و برای سال 97 هم ظرفیت 6.3 میلیارد یورو فاینانس داریم که پیگیر آن هستیم. تاکنون پیغامی منفی مبنی بر اینکه فاینانس‌کننده از این کار بخواهد انصراف دهد به روشنی دریافت نکرده‌ایم. ممکن است در بعضی از بخش‌ها حرکت کند شده باشد اما هنوز اتفاقی در این قسمت رخ نداده است. باید منتظر بمانیم و ببینیم که اروپا چه جوابی نسبت به تحریم‌های امریکا خواهد داد.
همکاری با سرمایه‌گذارانی نظیر شرکت روس و ترکیه‌ای چطور؟
در مورد ترکیه، سرمایه‌گذار بخش خصوصی بود که قرار است با ساخت دو واحد کار را شروع کند و روال آن در حال انجام است. ظاهراً تحریم‌های امریکا روی سرمایه‌گذاری روس‌ها هم اثر نگذاشته است. مذاکره و کار با سرمایه‌گذار‌های چینی و ژاپنی نیز ادامه دارد اما روند سرمایه‌گذاری اروپایی‌ها کند شده است. هنوز جواب منفی نداده‌اند اما باید دید که مذاکرات به کجا می‌رسد.