پالایشگاه گاز شهید هاشمی‌نژاد، یکی از مهم‌ترین پالایشگاه‌های گازی کشور است. این پالایشگاه افزون بر تأمین گاز مورد نیاز منطقه ۴ عملیات انتقال گاز برای گازرسانی به شمال و شمال‌شرق کشور، وظیفه تولید محصولات ارزشمندی مانند گوگرد را نیز برعهده دارد.
تعامل با بخش علمی و دانشگاهی، به‌روز‌رسانی دانش و تجهیزات، انجام به‌موقع تعمیرات، افزایش ظرفیت، اجرای تاثیرگذار مسئولیت اجتماعی، حمایت از جامعه پیرامونی، درآمدزایی، اشتغال‌زایی و پویایی از ویژگی‌های بارز این شرکت پالایش گاز هستند. گفت‌وگوی شانا با سیدمجید منبتی، مدیرعامل پالایشگاه گاز خانگیران را در ادامه بخوانید:
آقای منبتی، از مخزن مزدوران چه خبر؟ هنوز هم خوراک اصلی شما از مزدوران تامین می‌شود؟
بله. پالایشگاه گاز خانگیران ۳۵ سال عمر دارد و تاسیسات و تجهیزات آن بر اساس لایه گاز ترش مخزن مزدوران طراحی شده است که ۹۹ درصد از گاز ورودی پالایشگاه را تشکیل می‌دهد.
مخزن گاز ترش مزدوران حاوی ۳,۵ درصد گاز بسیار سمی و خطرناک هیدروژن سولفوره (H۲S) و ۶.۵ درصد گاز دی‌اکسید کربن (CO۲) است. با این حال، ما از داشتن گاز مزدوران بسیار خشنودیم، زیرا بهترین گوگرد را با بهره‌مندی از همین گاز تولید می‌کنیم. تعداد مخازن فعال مشابه مزدوران در جهان بسیار محدود است و تولید موفق و بی‌خطر در همه سال‌های گذشته از لحاظ ایمنی و رخ ندادن حوادث منجر به صدمات انسانی و حفاظت تاسیسات در شرایط خورندگی گسترده، برگ موفقیت پالایشگاه خانگیران در این مخزن محسوب می‌شود.
ظرفیت پالایشگاه خانگیران برای افزایش فرآورش گاز تا چه اندازه تغییر کرده است؟
وجود مخزن مستعد مزدوران در عمق ۳ هزار و ۷۰۰ متری زمین، شهرتی جهانی به منطقه خانگیران بخشیده است. پالایشگاه هاشمی‌نژاد نیز شرایط لازم برای فرآورش این گاز را در اختیار دارد. در سال‌های اخیر، ظرفیت فرآورش گاز در این پالایشگاه به دو برابر افزایش یافته؛ البته این کار با پذیرفتن ریسک‌های بسیار محقق شده است تا جایی که اکنون توان دریافت ۴۸ تا ۵۰ میلیون مترمکعب گاز ترش در روز را داریم.
و مطابق همین ظرفیت، فرآورش گاز دارید؟
خیر. وجود ظرفیت روزانه ۵۰ میلیون مترمکعبی گاز دلیلی بر آن نیست که به طور قطع در هر روز، همین مقدار گاز، دریافت و فرآورش شود، بلکه میزان گاز دریافتی پالایشگاه در هر روز، از سوی شرکت ملی گاز ایران و مطابق با نیاز کشور و درصد برداشت گاز از چاه بر اساس اصول صیانتی تعیین می‌شود، بنابراین، امسال برای این پالایشگاه، تولید ۱۴ میلیارد مترمکعبی تعریف شده است.
با توجه به مستقل بودن مخزن مزدوران، نباید نگران حجم گاز تولیدی خود باشید.
همین‌طور است. سیاست وزارت نفت و شرکت ملی گاز ایران، ازدیاد برداشت از مخازن مشترک است. تا جایی که بتوانیم باید گاز میدان‌های مشترک مثل پارس جنوبی را با هدف تامین نیاز داخل و صادرات گاز برداشت کنیم، اما میدان‌های مستقل این‌گونه نیستند. گاز این میدان‌ها در اختیار خودمان است و هر زمان که بخواهیم می‌توانیم این گازها را برداشت و مصرف کنیم.
استفاده از گاز میدان گازی مشترک ایران و ترکمنستان تا چه اندازه در حجم تولید گاز پالایشگاه تاثیر دارد؟
حجم این میدان گازی، زیاد نیست و در واقع یک میدان مرده محسوب می‌شود. در سال ۹۶، حدود ۵۰۰ میلیون مترمکعب گاز معادل ۲۲ و نیم میلیون مترمکعب در روز از این میدان برداشت کردیم که کمترین میزان گاز پالایشگاه بود، در حالی که بیشترین تولید ما مربوط به گاز ترش میدان مستقل است.
شوریجه هم همین وضع را داشت؟
بله لایه شوریجه D هم پس از برداشت کامل گاز، یک مخزن مرده به شمار می‌آمد، به همین دلیل برای ذخیره‌سازی گاز طبیعی انتخاب شد.
بین گاز ورودی و خروجی پالایشگاه خانگیران چقدر اختلاف است؟
استخراج، جمع‌آوری و تصفیه فیزیکی اولیه گاز برعهده شرکت ملی نفت است. پس از آن، گاز از طریق ۵ خط به شرکت ملی گاز و پالایشگاه هاشمی‌نژاد جهت گذراندن مراحل تصفیه تا انتقال، تحویل داده می‌شود. بین حجم گاز ورودی و خروجی پالایشگاه خانگیران حدود ۱۰ درصد اختلاف وجود دارد. هرچه گاز ترش دریافت کنیم ۱۰ درصد از آن بابت جریانات آب و میعانات هیدروکربنی کاسته می‌شود و مابقی آن به گاز آماده تحویل به خط انتقال تبدیل می‌شود.
گاز فرآورش شده را به کدام منطقه انتقال گاز تحویل می‌دهید؟
گازی که تولید می‌کنیم از طریق دو خط لوله ۳۶ اینچ و ۴۸ اینچ به منطقه ۴ عملیات انتقال گاز تحویل داده می‌شود. منطقه ۴ نیز گاز را به شرکت‌های گاز استانی تحویل می‌دهد تا مدیریت و توزیع شود.
کیفیت و کمیت گاز خروجی را چطور اندازه می‌گیرید؟
گاز خروجی پالایشگاه را به‌وسیله سیستم میترینگ اندازه‌گیری میکنند. کنترل کمیت و کیفیت گاز خروجی همه پالایشگاه‌ها، از طریق دیسپچینگ شرکت ملی گاز به صورت آنلاین انجام و سپس گاز تایید شده به شرکت انتقال گاز تحویل داده می‌شود.
بنابراین گاز تولیدی خانگیران مطابق استانداردهای شرکت ملی گاز است.
بله همین‌طور است. شرکت ملی گاز برای همه پالایشگاه‌ها استانداردی را تعریف کرده که گاز خروجی هر پالایشگاه باید مطابق آن استانداردها باشد. همه پالایشگاه‌ها گاز فرآورش شده خود را به شرکت انتقال گاز تحویل می‌دهند. این گازها، در طول ۳۷ هزار کیلومتر خط انتقال گاز جریان می‌یابند که اگر با ناخالصی همراه باشند پیش از آن که مصرف‌کننده آسیب ببیند مجموعه شرکت ملی گاز، متضرر خواهد شد. زیرا ناخالصی‌های گاز، سبب ایجاد خوردگی و آسیب در خطوط انتقال گاز و ایستگاه‌های تقویت فشار می‌شود. از سوی دیگر، همین گازهای تولیدی هستند که وارد خطوط صادراتی می‌شوند، کشورهای دریافت‌کننده گاز ایران نیز به‌طور مستمر کیفیت گاز را کنترل میکنند، بنابراین نداشتن کیفیت لازم، موضوع صادرات گاز را نیز با خطر مواجه می‌کند.
و آیا امکان فروش مستقیم گاز برای شما فراهم شده است؟
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های پالایشگاه هاشمی‌نژاد این است که ما می‌توانیم با فروش مستقیم محصولات‌مان، درآمدزایی داشته باشیم. به عنوان مثال دست ما برای فروش گوگرد معروف خانگیران باز است. خودمان با متقاضیان قرارداد می‌بندیم و حجم و قیمت گوگرد را تعیین می‌کنیم، اما فروش گاز با ما نیست. ما فقط وظیفه فرآورش و تحویل گاز به شرکت انتقال گاز را برعهده داریم.
گاز شیرین‌سازی شده، گوگرد و کاندنسیت محصولات اصلی پالایشگاه هاشمی‌نژاد هستند. ما خود را در برابر هر ذره از گاز تولیدی پالایشگاه و سایر محصولات، مسئول می‌دانیم و مسئولیت کیفیت آنها را نیز می‌پذیریم.