به گزارش نفت دیلی، طبق آخرین آمار بزرگترین و بیشترین رشد اقتصادی بخش‌های مختلف اقتصاد، در بخش تولید و تجارت نفت و گاز رقم خورده است، به‌طوری که بیش از ۲۰ درصد رشد اقتصادی را این بخش به خود اختصاص داده و باعث شده است که رشد اقتصادی کشور در مجموع به هشت درصد برسد.
صنعت گاز ایران در کنار صنایع نفت و پتروشیمی، می‌تواند محرک اصلی اقتصاد ایران به‌شمار رود. بر اساس سند چشم‌انداز تا افق ۱۴۰۴ قرار است گاز ایران در رتبه سوم تولیدکنندگان جهانی گاز طبیعی قرار گیرد که این مساله به برنامه‌ریزی در یک افق بلندمدت نیاز دارد. اکنون پس از آمریکا و روسیه رتبه سوم تولید گاز را در اختیار ایران قرار دارد. ایران تنها ۶ درصد گاز جهان را تولید می‌کند و تولید کشور اختلاف زیادی با آمریکا با ۲۰ درصد و روسیه با ۱۷ درصد تولید گاز جهان دارد و اختلاف تولید با قطر با توان تولید پنج درصد گاز جهان بسیار اندک است.
موضوع مهم دیگر اینکه گاز طبیعی افزون بر اینکه بیش از ۷۵ درصد سبد انرژی در داخل را تشکیل می‌دهد، به‌عنوان خوراک در برخی صنایع، مانند صنعت پتروشیمی، برای تولید اوره و آمونیاک، همچنین تولید محصولات پلیمری مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاربرد دوگانه گاز طبیعی به‌عنوان سوخت و خوراک صنایع، نقش محوری گاز در صنعت را برجسته‌تر می‌سازد.
از طرف دیگر در بخش تجارت بین‌الملل، ارزآوری حاصل از صادرات گاز از یک سو و توانایی جذب سهم قابل‌توجهی از بازارهای انرژی منطقه، از دیگر سو، بر اهمیت این صنعت، در رشد اقتصادی، می‌افزاید. ایران می‌تواند به پشتوانه توانمندی در انتقال گاز و با برنامه‌ریزی، سهم قابل ملاحظه‌ای از بازار انرژی کشورهای دور را نیز به خود اختصاص دهد، مبادلات گازی با کشورها افزون بر افزایش قدرت اقتصادی، دیگر مؤلفه‌های قدرت ملی و منطقه‌ای را بهبود می‌دهد و سبب ارتقای قدرت سیاسی و امنیتی کشور می‌شود.
هم‌اکنون ۹۵ درصد جمعیت کشور در بخش شهری و روستایی به شبکه گاز دسترسی دارند. شتاب گازرسانی در کشور هم‌زمان با توسعه پارس جنوبی در دهه ۸۰ آغاز شد. افزون‌بر بخش خانگی اغلب صنایع و نیروگاه‌ها نیز گازرسانی شده‌اند و گاز مهم‌ترین سوخت کشور به‌شمار می‌رود.
در این میان، ۷۵ درصد گاز مصرفی در کشور از پارس جنوبی تأمین می‌شود و این آمار نشان‌دهنده اهمیت این میدان در تأمین امنیت انرژی به‌ویژه در فصل زمستان است؛ درواقع میدان مشترک پارس جنوبی که در بستر خلیج فارس و مرز مشترک ایران و قطر قرار دارد، بزرگترین میدان گازی جهان است. مجموع ذخایر گازی این میدان ۳۹ تریلیون مترمکعب و ذخایر میعانات گازی آن نیز ۵۶ میلیارد بشکه بوده. از این میزان سهم ایران در بخش گاز آن ۱۴ تریلیون مترمکعب و در میعانات گازی ۱۸ میلیارد بشکه برآورد می‌شود که معادل ۸ درصد از کل گاز جهان است.
سودآوری ۱۰ میلیون دلاری هر پالایشگاه گازی
روزانه به‌طور میانگین حدود ۶۸۰ میلیون مترمکعب برداشت گاز از پارس جنوبی از سوی ایران انجام می‌شود که در بالاترین میزان خود به برداشت روزانه ۷۰۵ میلیون مترمکعب نیز در زمستان سال گذشته رسید. در این زمینه جواد اوجی، وزیر نفت با بیان اینکه روزانه ۷۰۵ میلیون مترمکعب گاز از پارس جنوبی برداشت می‌شود، افزود: روزانه ۷۵۰ هزار بشکه میعانات گازی نیز در این منطقه برداشت می‌شود.
همچنین در شرایط کنونی هر پالایشگاه ۲ فازی پارس جنوبی روزانه بالغ بر ۱۰ میلیون دلار سودآوری برای کشور دارد و هر پالایشگاه در سال حدود ۳.۵ میلیارد دلار به درآمد کشور می‌افزاید. افزون‌بر آن با بهره‌برداری گام به گام ایران از فازهای مختلف پارس جنوبی و افزایش تولید گاز از این میدان مشترک، جایگاه ایران در میان تولیدکنندگان گاز در دنیا نیز ارتقا داشته و سبد صادراتی کشور با توجه به جایگزینی سوخت مایع با گاز متنوع‌تر شده است.
تولید گاز غنی در کشور اکنون بالای یک میلیارد مترمکعب در روز برآورد می‌شود که معادل حدود روزانه ۶ میلیون بشکه نفت خام است. با توجه به سهم ۷۵ درصدی پارس جنوبی در تأمین گاز ایران، این میدان مشترک روزانه معادل ۴.۵ میلیون بشکه نفت خام، سوخت مورد نیاز کشور را تأمین می‌کند.
به معنای دیگر، اگر توسعه این میدان مشترک انجام نمی‌شد، اکنون باید ۴.۵ میلیون بشکه نفت خام بیشتری در کشور تولید می‌شد و بعد از فرآورش در پالایشگاه‌های کشور به‌دست مردم می‌رسید. نگاهی به ظرفیت پالایشی ایران و ظرفیت تولید نفت خام نشان می‌دهد در صورت عدم توسعه پارس جنوبی، با مشکل جدی برای تأمین سوخت و امنیت کشور روبه‌رو بودیم.
از سوی دیگر، آلایندگی ایجادشده از مصرف فرآورده‌های نفتی به‌مراتب بیشتر از مصرف گاز است و با افزایش سهم گاز در سبد سوخت کشور که بیش از همه با توسعه میدان مشترک پارس جنوبی محقق شده، آلودگی محیط زیستی نیز در کشور کاهش داشته است.
درآمدزایی ۴۱۴ میلیارد دلار از پارس جنوبی
ایران تاکنون ۲۳۰۰ میلیارد مترمکعب گاز از پارس جنوبی برداشت گاز داشته که ۴۱۴ میلیارد دلار درآمدزایی ایجاد کرده و این در حالی است که ۱۵۰ میلیارد دلار هزینه شده است. با بهره‌برداری کامل از آخرین فاز پارس جنوبی یعنی فاز ۱۱، سالانه درآمد نزدیک به ۴ تا ۵ میلیارد دلار ایجاد می‌شود و تولیدش به کاهش ناترازی گاز کمک می‌کند. نکته مهم آن است که این پروژه در شرایط تحریم انجام شد.
مجموع ذخایر نفت خام و گاز طبیعی ایران ۳۴۰ میلیارد بشکه معادل نفت است و ذخایر نامتعارف هنوز به این ذخایر اضافه نشده است، آنطور که اعلام شده وزارت نفت طی مطالعات اولیه در حال آماده‌سازی شرایط تا ذخایر نفت و گاز شیل و هیدرات‌های گازی به ذخایر نفت و گاز ایران اضافه شود. با همین ذخایر ۹۰ تا ۱۰۰ سال آینده تولید نفت و گاز در ایران ادامه خواهد داشت.
چقدر گاز صادر می‌کنیم؟
طبق بولتن آماری سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در شهریورماه، خالص صادرات گاز ایران در سال ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ میلادی به‌ترتیب حدود ۱۸.۴۳ و ۱۸.۷۹ میلیارد مترمکعب بوده و نسبت به سال ۲۰۲۰، بیش از ۶۰ درصد رشد داشته است. طبق اعلام وزارت نفت در همان زمان، همه قراردادهای جاری شرکت ملی گاز ایران از جمله صادرات گاز به ترکیه و عراق طبق قرارداد و توافق‌نامه‌ها تاکنون اجرا شده و در حال اجراست، همچنین مذاکرات برای تمدید این قراردادها از سوی کارشناسان ادامه دارد.
آنطور که مجید چگنی - مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران اعلام کرده ترکیه مایل به تمدید قرارداد خرید گاز از ایران است، ضمن اینکه مذاکرات برای صادرات گاز به عمان، احیای قرارداد پاکستان و تجارت گاز با روسیه تداوم دارد و کشورهای اروپایی هم مذاکراتی برای واردات گاز از ایران از مسیر ترکیه با ایران انجام داده‌اند که هنوز به ثمر ننشسته است.
صادرات گاز به ارمنستان (تهاتر گاز با برق) در این دو سال مطابق قرارداد اجرا شده و می‌شود. مردادماه امسال هم قراردادی مبنی بر افزایش حجم صادرات گاز ایران به ارمنستان بین مقام‌های دو کشور امضا شد که بر اساس آن ضریب تهاتر گاز با برق نیز به نفع شرکت ملی گاز ایران اصلاح و مدت قرارداد تا سال ۲۰۳۰ تمدید شد.
علاوه بر این، تسویه بدهی ترکمنستان در سه قسط، سوآپ گاز از این کشور از سرگرفته شد و حجم آن هم از روزانه ۴.۵ به ۸ میلیون مترمکعب رسید، همچنین مذاکرات برای واردات گاز ترکمنستان به ایران در جریان است.
باتوجه به پتانسیل ایران در حوزه گاز و ارزآوری بالای این صنعت لازم است که به موضوع بهینه‌سازی مصرف انرژی توجه ویژه‌ای شود چراکه تنها در این شرایط می‌توان ضمن رفع ناترازی گاز در کشور با ایجاد ساز و کاری میزان صادرات و به دنبال آن ارزآوری را در کشور توسعه داد.
