شرایط منابع آبی تا جایی پیش رفت که دولت به موضوع آب‌های ژرف نیز ورود کرده است و هر چند وزیر نیرو اعلام کرده برداشت از این آب در مرحله پژوهش و انجام چند طرح پایلوت قرار دارد اما برنامه‌هایی برای برداشت از آب‌های ژرف در نظر گرفته شده است.
به گزارش ایسنا، آب‌های ژرف به آب‌های زیرزمینی گفته می‌شود که در عمق بیش از ۱۵۰۰ متری زمین قرار دارد. البته برخی کارشناسان آب‌های پایین‌تر از عمق ۳۰۰ متری زمین را آب ژرف می‌دانند، چراکه به سادگی قابل دستیابی نیست. هرچند بخشی از این آبها، به عنوان آب‌های فسیلی چندین هزار ساله و تجدیدناپذیر شناخته می‌شود، اما تحقیقات علمی نشان می‌دهد حجم عظیمی از آب‌های ژرف، قابل استفاده است.
منابع آب تجدیدپذیر منابعی هستند که آب برداشت شده از آنها، طی یک یا چند سال توسط بارش‌ها جایگزین می‌شوند ولی منابع آب تجدیدناپذیر با روان‌آبهای ناشی از بارندگی‌ها ارتباط ندارند. درواقع زمان تغذیه مجدد آبخوان‌های منابع آب تجدیدناپذیر، بسیار طولانی و به نوعی غیر قابل تخمین است. به عبارت دیگر، منظور از منابع آب‌های ژرف تجدیدناپذیر، همان آب‌های فسیلی بوده، درواقع آب فسیلی به سفره‌های قدیمی از آب گفته می‌شود که هزاران سال پیش و در شرایط اقلیمی خاص آن زمان‌ها در زیر زمین ذخیره شده است.
از طرفی میزان مواد جامد محلول و شوری در این‌گونه آبها بسیار زیاد است و از کیفیت مطلوب برخوردار نیستند. البته نوع دیگری از آب ژرف وجود دارد که به نوعی، آب‌های ژرف تجدیدپذیر هستند و بیشتر در پهنه‌های گسلی اعماق زمین یافت می‌شوند. این نوع از آب‌های زیرزمینی قابل تغذیه از روان‌آب حاصل از بارندگی‌ها هستند.
کیفیت این نوع آبها در مقایسه با آب‌های فسیلی نیز به مراتب بهتر و مطلوب‌تر است. بنابراین آب‌های ژرف نیز نوعی آب زیرزمینی هستند که در اعماق زیادتر قرار دارند و در بسیاری از مناطق جهان ذخیره آب این منابع فراوان است و در صورت فقدان ذخایر آب زیرزمینی در عمق‌های متعارف، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌شوند.
ادامه پژوهش و اکتشاف در آب‌های ژرف
دولت سیزدهم تحقیق و اکتشاف در آب‌های ژرف را آغاز کرد، آنطور که علی‌اکبر محرابیان - وزیر نیرو به‌تازگی اعلام کرده آب ژرف یک منبع بسیار ارزشمند است که باید برای برداشت آن برنامه‌ریزی‌های لازم صورت گیرد. در سال‌های گذشته در بخش پژوهش کارهایی صورت گرفت که نتایج خوبی را به همراه داشت آنچه که امروز باید در دستور کار قرار گیرد، تعریف و اجرای پروژه‌ای است که در مراحل اجرایی اطمینان‌بخش باشد.
به گفته وی، به این منظور تعدادی پروژه در منطقه سیستان و بلوچستان تعریف شده که برخی از آنها اجرایی و برخی از آنها در مرحله پژوهش و تحقیق است. زمانی که آب ژرف را بهره‌برداری می‌کنیم، باید به چند عامل گرما، فشار و میزان شوری توجه شود چراکه این آب در فرآیند شیرین‌سازی قرار می‌گیرد و این سه پارامتر باید مورد توجه باشد. در حال حاضر کار تحقیق و پژوهش و اکتشاف در آب‌های ژرف ادامه دارد و در کنار این مساله پروژه‌ای که جنبه بهره‌برداری و تحقیق داشته باشد را نیز در دست اجرا داریم.
هدف‌گذاری حفر ۱۰ حلقه چاه برای برداشت آب‌های ژرف
عیسی بزرگ‌زاده - سخنگوی صنعت آب نیز در همین راستا به ایسنا گفت: در هدف‌گذاری اولیه حفر ۱۰ چاه ژرف برنامه‌ریزی شده که معادل ۱۰۰۰ میلیارد تومان برای این موضوع و طرح‌های فناورانه در نظر گرفته شده، اکنون پروژه آب ژرف در مرحله مطالعه بوده و تاکنون چهار حلقه چاه حفر شده و توافق نامه‌ای نیز در همین راستا با معاونت علمی منعقد شده است.
وی افزود: طرح‌هایی در حال اجراست و اگر اثبات شود که منبع مطمئنی است، برداشت صورت می‌گیرد، در دولت سیزدهم اتفاق مهمی که در این حوزه افتاد این بود که شورای عالی آب ژرف تشکیل شد.
به گفته سخنگوی صنعت آب تاکنون چندین جلسه، دو کمیته مهم علمی و فنی تشکیل شده و در حال بررسی موضوع هستیم.
در حال حاضر پروژه تحقیقاتی روی آب‌های ژرف انجام می‌شود، در این راستا چند چاه در استان‌های سیستان و بلوچستان حفر شد که عمده آن در سیستان بوده است. در برخی از استان‌ها نیز استفاده از آب‌های ژرف پیشنهاد شده است، منابع آب‌های ژرف نیازمند یک استمرار از نظر زمانی هستند به‌طوری که اگر یک چاه حفاری و تجهیز می‌شود، تداوم آبدهی باید چک و بر اساس آن برنامه‌ریزی شود و بسط پیدا کند.
باید توجه داشت که این منابع صرفا باید برای آب‌های شرب مورد استفاده قرار بگیرد. آب‌های ژرف را نمی‌توان برای مصارف صنعتی و کشاورزی مورد استفاده قرار داد و تنها در مکان‌هایی که مشکل تامین آب شرب داریم، می‌توان از آب‌های ژرف استفاده کرد، اما فعلا در حد کار مطالعاتی و تحقیقاتی است.
آب‌های ژرف عمدتا تجدیدناپذیرند
تورج کشاورز - کارشناس ارشد هیدرولوژی- در این رابطه به ایسنا گفت: آب‌های ژرف عمدتا آب‌های تجدیدناپذیرند. بنابراین زمانی که یک مخزن تجدیدناپذیر دارید، همچون آبخوان‌های عادی نیستند که هر سال با بارش باران حجم آنها اضافه شود، در آب‌های ژرف به دلیل اینکه در چرخه آب نیستند باید برداشت از آنها بسیار مدیریت شده باشد زیرا حتی اگر در چرخه آب نیز وجود داشته باشند، این آب به سرعت بازنمی‌گردد و سالانه جبران نمی شود.
وی با تاکید بر اینکه تحقیقاتی روی این موضوع صورت نگرفته و به فرض اینکه آبخوان ژرف در چرخه آب امروزی نیز وجود داشته باشد و تغذیه شود نمی‌توانیم مانند آبخوان‌های سطحی دیگر با آن رفتار کنیم و باید شرایط آبخوان شناخته شود، تصریح کرد: باتوجه به اینکه عمدتا این آبها تجدیدپذیر نیستند، برداشت آنها برای حل مشکل آبی کشور تنها یک مسکن است و نمی توان روی آن برنامه‌ریزی طولانی مدتی انجام داد مگر اینکه حالت استثنایی وجود داشته باشد که امروز مشخص نیست و باید تحقیقات زیادی صورت بگیرد.
آب‌های ژرف ارتباطی با فرونشست ندارند
این کارشناس ارشد هیدرولوژی افزود: آبی را که از عمق ۳۰۰۰ متری بیرون می‌آوریم حتی اگر در چرخه آب باشند تا آب جدید به این عمق برسد، زمان زیادی طول می‌کشد اما به صورت عمومی آبخوان‌های ژرف قابل تجدید نیستند؛ بنابراین استفاده از این آبها باید بسیار مدیریت شده باشد چراکه جزو مخازن استراتژیک به حساب می‌آیند و باید در لحظه آخر و نقطه پایانی از آن استفاده کرد.
به گفته کشاورز، آب‌های ژرف در عمق ۳۰۰۰ متری و عمق ۱۸۰۰ متری کشف شده و آنچه که برداشت می‌شود، در عمق ۳۰۰۰ متری است، باتوجه به اینکه عمق این آب ها زیاد است، تاثیری در فرونشست ندارند و یا اگر هم داشته باشند، بسیار کم خواهد بود. چراکه عمقی که آب‌های ژرف کشف می شوند، بسیار زیاد است و تاثیری در لایه های بالایی ندارند.
به اعتقاد کارشناسان، باتوجه به وضعیت منابع در کشور لزوم مدیریت مصرف بیش از هر زمانی خودنمایی می‌کند استفاده از همه منابع آبی می‌تواند مشکلات جدی را در آینده ایجاد کند لذا لازم است به موضوعات مدیریت مصرف توجه ویژه شود.