ایسنا/خراسان رضوی چهارشنبه‌سوری؛ از اولین جشن‌ها و مناسبت‌های نوروزی است که با برافروختن آتش و پریدن از روی آن و زمزمه «زردی من از تو، سرخی تو از من» به‌صورت جمعی در فضای باز برگزار می‌شود.
هرچند برپا کردن آتش و پریدن از روی آن را می‌توان ماندگارترین آیین چهارشنبه‌سوری این رسم قدیمی و یکی از جمله آئین‌های سنتی ایرانیان که پس از قرن‌ها زنده مانده و در آخرین سه‌شنبه شب سال برگزار می‌شود دانست اما با ورود برخی ناهنجاری‌ها این آیین خاطره انگیز تاریخی در سال‌های اخیر با تلخی‌هایی همراه شده است.
تغییرات اشتباه در مراسم چهارشنبه سوری
یک جامعه‌شناس و کارشناس مسائل اجتماعی در گفت و گو با ایسنا با تأکید بر برپا داشتن چنین سنت‌هایی در جامعه البته به شکل صحیح گفت: برپایی همین آئین‌ها، خرده فرهنگ‌ها، اعیاد ملی، مذهبی و دیگر مراسم موجود در هر جامعه هستند که بنیان فرهنگی هر جامعه را از یکدیگر متمایز می‌کند.
حمید محمدی با اشاره به اینکه شاید برخی از این مراسم شکل ماهیتی پیدا کرده باشد اما همچنان برگزار می‌شود، افزود: یکی از این مراسم بسیار نیکو جشن چهارشنبه‌سوری است.
وی با بیان اینکه به این مراسم که قبل از نوروز برگزار می‌شود باید به عنوان یک سرمایه اجتماعی توجه شود، عنوان کرد: به‌رغم اینکه در ایام قدیم این جشن و آئین به صورت ساده و به عنوان یک جشن خانوادگی و محلی در یک اجتماع کوچک برگزار می‌شد و با برپا کردن آتش کوچک از روی آن می‌پریدند، سرودهای شاد را نجوا و هم‌خوانی کرده، آجیل توزیع می‌کردند و قاشق زنی داشتند ولی در طی زمان در این مراسم تغییرات اشتباهی انجام گرفته است.
این جامعه‌شناس اظهار کرد: متأسفانه اکنون به جای اینکه به این جشن و مراسم همانند گذشته بپردازند به سمتی رفته‌اند که بیشتر از مواد آتش‌زا و محترقه استفاده می‌شود که آسیب‌های بسیاری به لحاظ جسمی و اجتماعی و روانی افراد را دچار می‌کند.
وی بیان کرد: به‌رغم اینکه در گذشته خانواده‌ها تسلط بیشتری بر روی فرزندان خود داشتند ولی اکنون این کارکرد به خصوص در حوزه آموزش تقسیم شده و مدارس و همسالان نقش پررنگی ایفا می‌کنند که نظارت و کنترل خانواده در این حوزه کمتر شده است.
محمدی گفت: جامعه ما جامعه جوانی است که اقتضائات این جوانی هیجانات و احساسات است و آنان به دنبال ابراز وجود و تشخص طلبی هستند و این موجب می‌شود دست به کارهایی بزنند تا خود را نشان دهند و همین موجب بروز اتفاقات ناخوشایندی می‌شود که در چند سال اخیر پررنگ‌تر شده است و این جشن باستانی را به سمت آتش‌بازی و مواد محترقه برده است.
وی برای جلوگیری از این آسیب‌ها گفت: ارکان اجرایی و خدماتی جامعه باید بپذیرند که به عنوان یک ایرانی مراسم شب چهارشنبه‌سوری جشنی ملی است و به همین منظور به دنبال یکسری تمهیدات و فراهم کردن شرایطی برای خانواده‌ها باشند تا بتوانند دور یکدیگر جمع شده و این آئین را برپا دارند.
محمدی بیان کرد: شهرداری، آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی، دانشگاه و مؤسسات آموزش عالی به کمک خانواده‌ها می‌توانند برنامه‌هایی داشته و کمک کنند تا مراسم در یک محل خاصی که ضوابط ایمنی و سلامت در آن رعایت شده برنامه را اجرا کنند.
وی افزود: نباید به این مراسم نگاه سلبی داشته و کتمان کنیم و از مردم بخواهیم این مراسم را انکار کنند بلکه باید به برگزاری ایمن و بهتر این مراسم کمک کرده و شرایطی فراهم کرد تا خانواده‌ها در کنار هم این مراسم را برگزار کنند.
این کارشناس مسائل اجتماعی اظهار کرد: در این خصوص مدارس بسیار نقش مهمی دارند و می‌توانند در آرام برگزار شدن آن اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی داشته باشند.
وی بیان کرد: آسیب‌های اخیر ناشی از شب‌های چهارشنبه‌سوری دو دلیل عمده دارد یکی فراهم نکردن فضای مناسب برای برگزاری مراسم و دیگری پتانسیل قوی نزد جوانان و نوجوانان که یکسری رفتارهای مخاطره‌آمیز را بر اساس رفتارها، هیجانات و احساسات غیر عقلایی انجام خواهند داد که باید آسیب‌شناسی شده و با اطلاع‌رسانی قوی رفع شود.
محمدی بیان کرد: باید این چهره خشن و ناخوشایند از چهارشنبه‌سوری زدوده شود و مجدد به یک مراسم آئینی و جشن و شادی تبدیل گردد ولی ابتدا برای این امر نهادهای فرهنگی و اجرایی و خدماتی شهر تمهیدات برگزاری چنین مراسمی را باید فراهم کنند.
این جامعه‌شناس اظهار کرد: رسانه به جای اینکه صرفاً به صحنه‌های دلخراش و آتش‌سوزی که تداعی کننده حالات ناخوشایندی است به جنبه‌ها و نکات مثبت آن بپردازد و به جای اینکه فقط موانع را نشان دهد فرصتی برای برپایی بهتر این مراسم مهیا کند.
بیشترین آسیب‌ها متوجه کودکان، نوجوانان و سالخوردگان است
یک کارشناس ایمنی در همین خصوص به ایسنا گفت: متأسفانه همه ساله تعدادی از شهروندان در چهارشنبه آخر سال هنگام استفاده از مواد منفجره و نارنجک دست‌ساز دچار حادثه می‌شوند.
امیر نژاد رحیم، با بیان اینکه امیدواریم با چهارشنبه‌سوری ایمن و کم حادثه، به استقبال نوروز ۱۴۰۳ برویم، اظهار کرد: امیدواریم با چهارشنبه سوری، شادی و شوق عید و سال نو را به ناراحتی، غم و عزا تبدیل نکنیم.
وی بر اجرای کمپین نه به چهارشنبه‌سوری خطرناک به منظور کاهش آسیب‌های جانی تأکید کرد و افزود: برخی اقدامات هنجارشکنانه، شیرینی پایان سال را به کام شهروندان تلخ می‌کند.
این کارشناس ایمنی با اعلام اینکه بیشترین آسیب‌ها متوجه کودکان، نوجوانان و سالخوردگان است، عنوان کرد: سوختگی صورت و از دست دادن زیبایی، کوری چشم، آسیب به بافت شنوایی، قطع انگشت دست و به مخاطره انداختن سلامتی افراد رهگذر در معابر تنها بخشی از عوارض مخرب شادی‌های کاذب چهارشنبه‌سوری است.
جعفری ادامه داد: به‌رغم اینکه بیشتر کودکان، به دور از چشم والدین، مواد محترقه و منفجره را خریداری و در جیب، کیف یا کمد اتاق پنهان می‌کنند اما این مواد، به دلیل درجه آتش‌گیری پایین، معمولاً زود مشتعل می‌شوند و گاهی خسارات جبران‌ناپذیری به بار می‌آورند.
وی با تأکید بر اینکه والدین در این ایام، نظارت بیشتری بر رفتار و وسایل فرزندشان داشته و مواد سوختنی و آتش‌زا را از دسترس آن‌ها خارج کنند، سوختگی درجه یک(سطحی) را از جمله شایع‌ترین حادثه‌هایی که معمولاً در چهارشنبه آخر سال رخ می‌دهد اعلام کرد و گفت: سوختگی‌های درجه دو(شدید) و درجه سه(شدیدترین نوع سوختگی) نیز در حوادث چهارشنبه‌سوری، زیاد دیده می‌شوند.
این کارشناس ایمنی سوختگی دست را در میان نواحی مختلف بدن از بقیه شایع‌تر اعلام کرد و افزود: پس از سوختگی دست سوختگی صورت و تنه، قطع عضو و عفونت ثانویه، دو عارضه خطرناک از میان عوارض زودرس سوختگی‌اند.
جعفری با بیان اینکه اصابت ترکش‌های ناشی از انفجار مواد محترقه به چشم، موجب بروز آسیب‌هایی در ناحیه پلک و چشم می‌شود و گاهی حتی به نابینایی می‌انجامد، عنوان کرد: ترس ناشی از صدای انفجار، یکی از مشکلات رایج چهارشنبه‌سوری است.
وی یادآور شد: افرادی که به بیماری‌های قلبی مبتلا هستند، گاهی ممکن است در اثر شوک ناشی از شنیدن این قبیل صداهای غیر منتظره، دچار حمله قلبی شوند.
وی در ادامه به نقش والدین در کنترل نوجوانان در ایام چهارشنبه‌سوری اشاره کرد و گفت: چهارشنبه سوری، سطحی از هیجان را در بیشتر کودکان و نوجوانان ایجاد می‌کند که برای آن‌ها خوشایند و لذت‌بخش است به همین دلیل، ما به عنوان پدر یا مادر، معمولاً به سختی می‌توانیم فرزندمان را به کلی از این تجربه هیجانی بازداریم اما می‌توانیم هیجان آن‌ها را تعدیل و رفتارشان را مدیریت کنیم و شرایطی فراهم کنیم که چهارشنبه‌سوری برای آن‌ها امن‌تر شود.
جعفری پیشگیری از حوادث تلخی مانند حوادث چهارشنبه‌سوری را مستلزم ارتقای فرهنگ ایمنی دانست و گفت: در روند این آگاه‌سازی باید به شخصیت جوان‌ها احترام گذاشت و از جریحه‌دار کردن غرورشان پرهیز کرد.
این کارشناس ایمنی افزود: آگاهی از خطرهای چهارشنبه‌سوری و شیوه مقابله با این خطرها احتمال بروز حوادث تلخ را در آخرین ماه سال کاهش خواهد داد.
وی ادامه داد: یکی از راه‌های ایمن‌سازی چهارشنبه‌سوری، این است که خطرهای بالقوه این ایام را به خوبی برای فرزندمان توضیح دهیم و قوانین و چارچوب‌های تربیتی‌مان را به او یادآوری کنیم.
وی در ادامه بر پرهیز از تهیه و استفاده از مواد محترقه که در شرایط مساعد و هنگام جابجایی منفجر می‌شوند، از آتش زدن بوته، هیزم در محوطه‌های بسته و کوچک و در پارکینگ ساختمان، انداختن قوطی‌های دربسته مخازن کوچک گاز و ظروف تحت‌فشار به درون آتشی که منجر به انفجار می‌شود، استفاده از مواد محترقه در کنار وسایل گرمازا، در هوای گرم، در دست یا جیب افراد که انفجار ایجاد می‌کنند تأکید کرد.
جعفری همچنین از شهروندان خواست؛ در صورت بروز هرگونه آتش‌سوزی و حادثه دیگری بی‌درنگ با سامانه ۱۲۵ تماس بگیرید و با حفظ خونسردی نشانی دقیق محل و نوع حادثه را اعلام کنند.
تا برپایی یکی از آئین‌های آخر سال که از آن به عنوان چهارشنبه سوری نام برده می‌شود زمانی نمانده است. چهارشنبه‌ای که برخلاف گذشته بسیاری به بهانه‌های مختلف آرزوی برگزار نشدنش را دارند.
متأسفانه این مراسم در چند دهه اخیر مورد تحریف‌های بسیاری قرار گرفته و با رفتن به راه اشتباه این آئین به درستی برگزار نمی‌شود. به‌رغم اینکه در گذشته شاهد حضور خانواده‌ها و بزرگترها در این جشن بودیم و به خوبی مدیریت می‌شد اما در سال‌های اخیر مدیریت جشن چهارشنبه سوری به دست فرزندان و جوانان افتاده است.
باید با انجام کارهای فرهنگی کاری کرد که خانواده‌ها در کنار فرزندان حضور داشته باشند، اگر این اتفاق بیفتد حوادث و مشکلات متفاوت خواهد بود و کمتر خواهد شد.